سابقه ایجاد بورس در ایران
بورس ایران به دنبال تحولات اقتصادی و اجتماعی دهه 1340، و با توجه به ارتباط گسترده سیاسی و اقتصادی ایران در آن دوره با نظام اقتصاد سرمایهداری غربی، متولد شد. فکر اصلی ایجاد بورس اوراق بهادار در ایران به سال 1315 بر میگردد. در این سال یک کارشناس هلندی و یک کارشناس بلژیکی به منظور بررسی و اقدام در مورد تهیه و تنظیم مقررات قانونی ناظر بر فعالیت بورس اوراق بهادار به ایران آمدند، اما مطالعات آن دو با آغاز جنگ جهانی دوم متوقف گردید. پس از کودتای 28 مرداد 1332، مجدداً در سال 1333 مأموریت تشکیل بورس اوراق بهادار به اتاق بازرگانی و صنایع و معادن، بانک مرکزی و وزارت بازرگانی وقت محول گردید. این گروه پس از دوازده سال تحقیق و بررسی در سال 1345، قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار تهران را تهیه و لایحه مربوطه را به مجلس شورای ملی ارسال داشتند. این لایحه در اردیبهشت ماه سال 1345 تصویب شد، اما به دلیل عدم آمادگی محافل صنعتی و بازرگانی، در بهمن ماه سال 1364 بورس تهران با ورود سهام بانک صنعت و معدن و نفت پارس، فعالیت خود را آغاز نمود (یحیی زاده فر و شمس، 1389).
2-2-3- جایگاه بورس اوراق بهادار در بازار سرمایه ایران
هرچند که بازار اوراق بهادار مفهومی محدودتر از بازار سرمایه دارد، لیکن در ایران نیز همانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه، شبکه بانکی بر بازار سرمایه غلبه داشته است و بازار سرمایه ایران کم و بیش در بورس اوراق بهادارتهران متجلی می شود که پیشینه آن به سال 1346 باز میگردد. از این رو در گام اول، اقتصاد ایران برای دستیابی به رشدی درونزا و قابل قبول نیازمند گسترش منابع پسانداز واقعی است، در گام دوم باید وضعیت بازار سرمایه کشور را برای تجهیز منابع مالی و انباشت سرمایه ساماندهی نماید. بیگمان نقطه آغاز حرکت از بورس اوراق بهادار میباشد. یک بازار خوب می تواند ضمن افزایش کارایی بازار سرمایه و بهرهمند ساختن بخشهای تولیدی از منابع حاصل از آن فشار تقاضا را برای منابع مالی در بازار پول به کمترین حد ممکن کاهش دهد. علاوه بر این، ارتباط بازار سرمایه ایران با شبکه های مالی بین المللی می تواند زمینه برخورداری از سرمایه های خارجی را نیز فراهم آورد. همچنین یک بازار مالی خوب باید به گونهای عمل کند که « شفاف و قاعدهمند» باشد (مهرانی و رسائیان، 1388). در این راستا سازمان بورس اوراق بهادار تلاش می کند تا با به کارگیری سیاستهای زیر بتواند تا حدود زیادی از کاستیهای مشهود کنونی بازار سرمایه بکاهد:
- اصلاح ساختار بازارهای مالی کشور،
- ایجاد تنوع ابزاری در بورس،
- گسترش جغرافیایی بورس، و
- گسترش موضوعی بورس (فرزین وش و اسماعیلی، 1387).
2-2-4- معیارهای تشخیص میزان و نحوه فعالیت یک بورس
معیارهای تشخیص میزان و نحوه فعالیت یک بورس عبارتند از:
- حجم معاملات بورس،
- میزان آشنایی مردم با بورس اوراق بهادار،
- وجود مؤسسات خدمات امور مالی و مؤسسات مشاورهای،
- وجود نهادهای مالی و سرمایه گذاری همچون شرکتهای سرمایه گذاری، صندوقهای بازنشستگی، شرکتهای بیمه و بانکها،(کرامر و سورچر، 2006).
- وجود مقررات جامع شامل:
الف- قوانین ناظر بر چگونگی انتشار و توزیع عمومی اوراق بهادار
ب- چگونگی انجام معاملات بورس
ج- افشای اطلاعات مربوط به شرکتهایی که اوراق بهادار آنها در بورس معامله می شود.
د- نظارت بر معاملاتی که از سوی اشخاصی که رابطه نزدیکی با شرکت منتشر کننده اوراق بهادار دارند صورت میگیرد.
- سرعت انجام و تسویه معاملات،
- عادلانه بودن قیمت اوراق بهادر: هر چه شفافیت اطلاعاتی در بازار بیشتر باشد قیمت بازار یک سهم به ارزش واقعی آن نزدیکتر خواهد بود،
- نبود قدرتهای با نفوذ در بازار اوراق بهادار،
- نبود تقلب، تبانی و زد و بندهایی که منجر به ضرر و زیان عامه مردم و سود سرشار برای گروه محدود می شود(ال – شیب، 2006).
- Kramer & Sorcher
- Al-Shiab
