در ایران قانون ثبت ارقام گیاه و کنترل و گواهی بذر و نهال در سال ۱۳۸۲ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. متقاضی ثبت گونه جدید گیاه باید فرم اظهارنامه مربوطه را تکمیل نماید و به مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال که بر اساس ماده دوم قانون فوق تشکیل شده است، ارائه نماید.
بند هشتم: اسرار تجاری[۷۲] [۷۳]
در عرصه رقابت و کسب و کار هر روز مؤلفه های بیشتری باعث قدرت گرفتن اصحاب بازار میشوند و قدرت چانه زنی صاحبان خود را در بازار افزایش میدهند، یکی از مقوله هایی که مالکیت فکری نیز حمایت از آن را بر عهده دارد مسئله اسرار تجاری است، به زبان ساده برای مشخص کردن حیطه اسرار تجاری می توان گفت اسرار تجاری، فرمول، رویه، فرایند، طرح، ابزار، الگو یا مجموعه اطلاعاتی است که در یک کسب و کار برای به دست آوردن مزیت نسبت به رقبا مورد استفاده قرار می گیرند و مالکیت فکری انحصاری دائمی را تا آن زمان برای آن در نظر میگیرد که افشا نشود، در صورت افشای اسرار، اشخاص ثالث قادر خواهند بود از آن بهره برداری کنند.
بر خلاف هر یک از مقولات مالکیت فکری، اسرار تجاری در هیچ کجا به ثبت نمی رسند و این وظیفه صاحبان اسرار است تا به هر نحوی شده از اسرار مورد ادعای خود در مقابل افشا شدن، محافظت نمایند.
معمولا برای تشخیص اسرار تجاری از معیارهای زیر بهره میبرند چرا که هر اطلاعاتی را نمی توان جزء اسرار تجاری دانست؛ اسرار تجاری نباید به آسانی توسط عموم قابل شناسایی یا تعیین باشند، این اطلاعات باید دارای ارزش اقتصادی مستقل در بازار بوده و از نظر عرف تجاری به دارنده خود مزیت و اعتبار اقتصادی ببخشند. در ضمن اطلاعاتی که توسط رقبای تجاری مورد شناسایی واقع شده اند و آن ها نیز از طرق صحیح به آن ها دست یافته اند را نمی توان به عنوان اسرار تجاری محسوب نمود.
به منظور حفظ اسرار تجاری هر شرکتی میتواند از اطلاعات محرمانه خود از طریق قراردادهای عدم افشا با کارکنان خود، در محدوده مقررات قانون کار، حمایت به عمل آورد. همچنین می توان طرف های قرارداد را با درج شرایطی در قرارداد ملزم به عدم افشا اسرار تجاری و عدم ارائه آن ها به سایر افراد نمود و بدین وسیله از افشا اسرار تجاری از جمله در محیط های مجازی ممانعت نمود. همچنین می توان شرط نمود در صورتی که اسرار مورد نظر توسط ایشان افشا گردد افشا کننده مکلف به جبران کلیه خسارات احتمالی وارده گردد و وجه التزام مؤثری را در قبال تخلف از شرط معین نمود.
فصل سوم منابع بینالمللی و داخلی حقوق مالکیت فکری
مبحث اول . معاهدات، کنوانسیون ها و مقررات بینالمللی حقوق مالکیت فکری
گفتار اول : کنوانسیون های ناظر بر حقوق مالکیت ادبی و هنری
بند اول. کنوانسیون برن
۱٫ تاریخچه و اهداف
کنوانسیون برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری[۷۴]، که معمولاً به اختصار کنوانسیون برن شناخته میشود، یک معاهده بینالمللی در خصوص حق تکثیر و حق مؤلف است که اولین بار در شهر برن در سوئیس در سپتامبر سال ۱۸۸۶ (شهریور ۱۲۶۵ شمسی) تصویب شد.
کنوانسیون برن کشورهای امضاکننده را، که در متن معاهده به نام «کشورهای عضو اتحادیه»[۷۵] شناخته شدهاند، ملزم میکند که آثار پدیدآورندگان سایر کشورهای امضاکننده را همچون آثار پدیدآورندگان تبعه خود مورد حمایت کپیرایت قرار دهد. این پدیدآورنده کسی است که دارای تابعیت یکی از کشورهای عضو میباشد و اگر دارای چنین تابعیتی نیست، اثر خود را برای نخستین بار در یکی از کشورهای عضو اتحادیه منتشر میکند و یا اقامتگاه وی در یکی از کشورهای عضو اتحادیه است.[۷۶] به عنوان مثال، قانون کپیرایت فرانسه در مورد هر اثری که حمایت کپیرایت برای آن از دادگاههای فرانسه درخواست شود، بدون توجه به اینکه آن اثر ابتدائاً در کجا پدید آمدهاست، مادام که پدیدآورنده اثر، تبعه یا مقیم یکی از کشورهای عضو است، لازمالاجراست.
علاوه بر ایجاد یک نظام رفتار مشابه که کپیرایت را در میان کشورهای امضاکننده، بینالمللی ساخت، این کنواسیون همچنین اعضا خود را ملزم میدارد که حداقل استانداردهایی را در قوانین کپیرایت خود وارد سازند.[۷۷]
بر اساس کنوانسیون برن، حمایت کپیرایت خودبهخود باید فراهم آید و هیچ لزومی به ثبت رسمی آثار در کشورهای دیگر برای برقراری این حمایت وجود ندارد.
قرارداد برن مقرر میدارد که کلیه آثار به غیر از آثار عکاسی و کارهای سینمایی از مدت حمایت حداقل ۵۰ سال بعد از مرگ پدیدآورنده برخوردار است، البته کشورهای امضاکننده امکان این را دارند که مدتهای حمایت طولانیتری را بهموجب قوانین ملّی خود مقرر دارند.[۷۸]
کشورهایی که به صورتهای بازبینی شده قدیمیتر کنوانسیون پیوستهاند، این امکان را دارند که مدت حمایت خود را در قوانین ملّیشان باقی گذارند و برای برخی از انواع آثار از جمله افزارهای حمل صدا و یا فیلم مدت حمایت کمتری مقرر دارند.[۷۹]
اگرچه در کنوانسیون برن مقرر شده که قانون کپیرایت کشوری لازمالاجراست که حمایت از اثر در آن مورد درخواست است، لیکن ماده ۷ بند ۸ این معاهده بیان میدارد: «مگر در صورتیکه قانون ملّی آن کشور خلاف این را مقرر دارد، مدت حمایت از یک اثر در آن کشور نباید از مدت حمایت از آن در کشور خاستگاه طولانیتر باشد». این قاعده بهنام «قاعده مدت کوتاهتر»[۸۰] شناخته میشود.
کنوانسیون برن به کشورهای امضاکننده این امکان را میدهد که «استفاده منصفانه» از آثار حمایتشده دیگران را اجازه دهند. و تعیین مصادیق و شرایط این استفاده مجاز را بر عهده قوانین ملّی خود کشورها باقی میگذارد.[۸۱]
از سال ۱۸۸۷ میلادی تا کنون ۱۶۵ کشور به عضویت این کنوانسیون در آمدهاند ولی کشورهای افغانستان، اوگاندا، ایران، بوروندی، پاپوآ گینهنو، پالائو، ترکمنستان، تووالو، تیمور شرقی، جزایر سلیمان، جزایر مارشال، جمهوری چین، سائوتومه و پرینسیپ، سن مارینو، سومالی، سیرالئون، سیشل، عراق، کامبوج، کویت، کیریباتی، مالدیو، موزامبیک، میانمار، نائورو، و وانواتو هنوز به عضویت در نیامدهاند.
ایران در کنوانسیون برن عضویت ندارد. موافقان پیوستن ایران به این کنوانسیون، آن را مقدمهای برای پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی و بهرهمندی از منافع آن معرفی میکنند، زیرا مطابق موافقتنامه تریپس که از ملزومات پیوستن به سازمان تجارت جهانی است، کشورهای عضو ملزم میشوند بخشهایی از اصول کنوانسیون برن که در ماده ۹ موافقتنامه تریپس منعکس شده است را رعایت کنند.[۸۲]
۲٫ آثار و حقوق مورد حمایت
با توجه به ماده ۲ کنوانسیون، اصطلاحات «ادبی و هنری» تمامی تولیدات در زمینه ادبی، علمی و هنری صرف نظر از شیوه یا شکل بیان، نظیر کتاب ها، بروشورها و سایر نوشته ها، کنفرانس ها، خطابه ها سخنرانی ها و سایر آثار دارای ماهیت مشابه را در بر میگیرد.