تصادم در نتیجه تقصیر یکی از دو راننده
در کشور فرانسه رویه قضایی، حالت مستی زیاندیده را در مورد تحقق تقصیر نابخشودنی مورد توجه قرار نمیدهد. گویا مستی در بیشتر موارد، تأثیری در این زمینه نداشته باشد و مانع از آن نباشد که تقصیر زیاندیده نابخشودنی محسوب شود دستکم تا جایی که به حدی نباشد که مانع هرگونه هوشیاری زیاندیده شود، ممکن است تقصیری که در آن حال ارتکاب یافته، نابخشودنی محسوب شود.
به همین منظور دیوان کشور در رأی بسیار مشهور 7 ژوئن 1989 که معمولاً مورد انتقاد قرار میگیرد، اعلام داشت که برای تحقق تقصیر نابخشودنی ضرورتی ندارد وضعیت روانی زیاندیده لحاظ شود. هر چند که این راه حل با ارزیابی نوعی تقصیر نابخشودنی تطابق دارد. اما با لزوم وجود تقصیر «عمدی» که قابلیت انتساب معنوی مستلزم آن است، ناسازگار است. ولی اگر بتوان یک «عقبماندگی ذهنی» را با انتساب تقصیر نابخشودنی قابل جمع دانست، دیگر حتماً باید مواردی مانند مستی را که در آن، ضعف قابلیتهای ذهنی به حدی است که واقعاً تبدیل به «اختلال روانی» میشود و زیاندیده را از هرگونه توان تشخیص محروم میکند، از این قضیه مستثنا دانست. از آن جا که محرومیت از جبران خسارت، ناشی از ارتکاب تقصیر نابخشودنی زیاندیده، نقش تنبیهی دارد، مستلزم وجود قابلیت انتساب روانی است که در مورد اخیر، چنین قابلیتی وجود ندارد.
در رأیی که در 10 نوامبر 1995 از سوی هیئت عمومی دیوان کشور فرانسه صادر شد، دیوان عالی کاملاً بر موضع خود تأکید گذاشت. در پرونده مربوطه، رفتار زیاندیده دستکم یک بیاحتیاطی شدید بود چرا که وی در شبی بارانی با لباسی تیره در ساعتی پر رفتوآمد در وسط خیابانی که دور از شهر و تاریک بود، ایستاده بود تا سوار بر خودرویی شود که او را به خانه برساند. این وضعیت، بیش از آن که صرفاً نشانگر بیتفاوتی او باشد، نشاندهنده بیباکی و ریسک کردن او است که راه را بر هر گونه گذشت در مورد وی میبندد. با وجود این، دیوان کشور، این عمل تقصیرآمیز زیاندیده را تقصیر نابخشودنی ندانست.
پس برای این که تقصیری نابخشودنی محسوب شود، باید چگونه باشد؟
عابران که بیشتر زیاندیدگان غیر راننده، از میان آن ها هستند، صرفاً در شرایط کاملاً معینی مقصر دانسته میشوند. زیاندیده باید وارد راهی بسیار پر رفتوآمد شده باشد که مخصوص وسایلنقلیه است و موانعی برای جلوگیری از ورود عابران نصب شده باشد.
عملاً همه دادگاهها عبور از آزادراه یا بزرگراه یا عبور از کنار ورودی تونل یا عبور از موانع (مانند نردهها و دیوارهها) و عدم استفاده از یک راه حفاظتشده را که در نزدیکی باشد، تقصیر نابخشودنی محسوب میکنند.
در مورد موتورسواران، تقصیر نابخشودنی به طور استثنایی پذیرفته شده است. به نظر میآید که این تقصیر فقط در صورتی علیه آنان پذیرفته شده که در چند دقیقه مرتکب چند جرم شده باشند.
در مورد عابران نیز این تقصیر تا کنون فقط وقتی پذیرفته شده است که از یک وسیلهنقلیه در حال حرکت به بیرون پریده بودند.
تحلیل کلی در مورد آرا نشان میدهد که دیوان کشور فقط در شرایطی قائل به تقصیر نابخشودنی میشود که زیاندیده به عمل بسیار خطرناکی دست زده باشد، به طوری که درصدد آن برآمده باشد که با یک خطر آشکار مقابله کند و قواعد ابتدایی ایمنی را نقض نماید. نمونه بارز آن، عابرانی است که در عبور از موانع نصبشده تردید به خود راه نمیدهند و وارد یک آزادراه یا خیابان پررفتوآمد میشوند. اما همه این رفتارهایی که مورد مجازات قرار میگیرند، نشانگر «خطر استثنایی» تقصیرهای ارتکابیافته در خصوص مقررات ایمنی هستند. بنابراین به نظر میرسد که از نظر دیوان کشور، این عنصر عینی، بارزترین مشخصه تقصیر نابخشودنی است و به همین دلیل است که دیوان کشور در احراز شرایط تحقق تقصیر نابخشودنی بسیار سختگیری میکند.
به نظر میرسد که حقوقدانان در مورد سختگیری دیوان کشور در پذیرش تقصیر نابخشودنی اختلافنظر داشته باشند. از نظر ما موضع دیوان کشور کاملاً قابل تأیید است. برخلاف دیگر تقصیرهای نابخشودنیئی که حقوق فرانسه بر آن ها آثاری را مترتب میکند، تقصیر دیگری که مد نظر قانون 1985 است، صرفاً مربوط به زیاندیده است و به علاوه نه تنها موجب کاهش میزان جبران خسارت زیاندیده میشود بلکه هرگونه حق جبران خسارت او را منتفی میسازد. با توجه به شدت آثار آن در زمینه حوادث رانندگی، درست آن است که مانند دیوان کشور، تفسیر بسیار مضیّقی از مفهوم تقصیر نابخشودنی بهعمل آید.