آموزگاران و یادگیرندگان و ارتباط این دو در آموزش از راه دور همچون کلیه شیوه ­های دیگر رکنی اساسی است، رسانه ­ها و موادکمک آموزشی نیز ارتباط بین آموزگاران و یادگیرندگان را امکان­ پذیر می­سازد. پیام­های دانش را ‌می‌توان به صورت­های شنیداری و دیداری و اینترنت و با ابزارهای گوناگون در دسترس یادگیرندگان قرار داد ( طبایی عقدانی، ۱۳۸۴).

در زیر به اجمال برخی از مهمترین اجزای آموزش از راه دور اشاره می­ شود:

فرا­گیران

با توجه به اینکه دانشجویان آموزش از راه دور در دوره دبیرستان به­ صورت سنتی آموزش دیده­اند، ممکن است در ابتدای ورود ‌به این نظام دچار سردرگمی شوند. برخی نیز شاید از اینکه مجبور نیستند هر روز چند ساعت در کلاس­های درسی حضور یابند، خوشحال باشند و پس از ثبت نام در مرکز آموزشی و دریافت کتاب کار پی کار خود بروند و منتظر تشکیل کلاس­های حضوری نمانند. البته عدم حضور در کلاس و مرکز آموزشی احتمالاً برای برخی دانشجویان به­ ویژه شاغلان، می ­تواند موجب موجب خستگی و دلزدگی آن ها شود دانشجویان آموزش از راه دور باید بیش از هرچیز بپذیرند که دانشجو هستند و باید همانند دیگر دانشجویان از آغاز سال تحصیلی، فعالیت تحصیلی خود را شروع کنند، ضمن اینکه مسئولیت آن ها در مقایسه با دانشجویان دانشگاه ­های سنتی سنگین­تر است، این گروه از دانشجویان با انتخاب نطام آموزش از راه دور در حقیقت مسئولیت یادگیری را شخصاً عهده­دار ‌شده‌اند(خادمی، ۱۳۸۱).

‌بنابرین‏ خودرهبری و خودارزشیابی از مهمترین خصایصی است که دانشجویان آموزش از راه دور باید در خود تقویت کنند. همچنین برنامه آموزشی دانشگاه نیز باید در دا­نشجوبان خودیادگیری و رشد خود به خودی را فراهم آورند و به روش­های القایی فکر نکنند و دانشجویان را برای تغییر و اعتلای باور و رفتار آماده کنند (معیری، ۱۳۷۱).

همان‌ طور که قبلاً اشاره شد خصیصه اصلی آموزش باز و از راه دور جدایی فیزیکی استاد و دانشجو ‌می‌باشد و در آموزش از راه دور هر نوع فعالیت یادگیری بر عهده دانشجویان است نه به عهده اساتید، از این­رو یادگیرندگان باید بکوشند تا بدین امر تحقق بخشند. این نکته نیز مورد توافق همگان است که دانشجویان از راه دور اکثراً بزرگسالانی هستند که آموزش باز و راه دور را به ‌عنوان فرصت تاره­ای برای ادامه تحصیل تلقی ‌می‌کنند (پانن به نقل از حیدری، ۱۳۷۱).

دانشجویان آموزش از راه دور باید یاد بگیرند که چگونه از همه امکانات در دسترس خود بهره­ گیری نمایند. این امکانات می ­تواند رسانه­های ارتباطی جدید مثل اینترنت، تلویزیون و رادیو باشد . یا مربیان، استادان، همکلاسان افراد دیگری که می ­توانند به آن ها کمک نمایند. دانشجوی آموزش از راه دور برای استفاده بهینه از امکانات و وقت خود، برنامه­ ریزی نمایند و خود را ملزم به اجرای برنامه خود تنظیم شده کند (خادمی،۱۳۸۱).

معلمان

باید اذعان کرد که بدون وجود استاد هیچ دانشگاهی قادر به ادامه کار نیست. دانشگاه هایی که به شیوه آموزش از راه دور فعالیت ‌می‌کنند هم به ­نوبه خود نیاز مبرم به استاد و کادر آموزشی دارند.

در نظام حضوری استاد به­عنوان محور تمام فعالیت­های آموزشی بوده و کانون فرایند آموزش است و به­ صورت دایم با فراگیر در تماس است، در نظام آموزش از راه دور نیز استاد نقش اساسی را بر عهده دارد، اما ارتباط آموزش از طریق رسانه صورت ‌می‌گیرد و دانش او با واسطه و به طور غیر­مستقیم عرضه می­ شود (فراهانی، ۱۳۸۰).

حضور استاد در کلاس راه دور و تعامل او با فراگیر، به نحو متفاوتی نسبت به نظام آموزش حضوری صورت ‌می‌گیرد. استاد این نظام آموزش، در کلاس صرفاً وظیفه رفع اشکال را عهده­دار است و فقط زمانی در فرایند آموزش دخالت می­ کند که فراگیر در یادگیری متون با مشکل مواجه باشد (فراهانی، ۱۳۸۰).

فعالیت‌های مربوط به عرصه یادگیری جمعی:

• • تشریح تکلیف درس ونوع تمرین درسی به همراه ‌دستورالعمل انجام

• • تشریح مدت زمان انجام تکلیف به همراه پیامد انجام ندادن آن در زمان معین

• • تعیین گروه مباحثه برای پیگیری مباحث مربوط به تکالیف درسی از طریق اطاق بحث یا کنفرانس صوتی

• • استفاده مناسب ازعکس،تصویر،نقاشی متحرک وچند رسانه ای به منظور بیان موقعیت واقعی موضوع درسی

• • بیان قسمت های مختلف تکلیف درس بر اساس پیش دانسته های دانشجو به منظور کمک به افزایش توانمندی ایشان

• • توجه به طرح فعالیت‌های آموزشی مانندتکلیف درسی، تمرین،مسئله وتحقیق به منظور فعال کردن دانشجو

• • برانگیختن فراگیران برای تعامل با هم

• • ارائه بازخورد مناسب وبه موقع در راهنمایی دانشجو تاثیر گذار است

• • ارائه تمرین در پایان هر موضوع درس

• نقش وجایگاه معلم در نظام یادگیری الکترونیک

رورکی، اندرسن، گاریسن و آرچر در سال ۲۰۰۰ مدلی را به منظور تسهیل در درک مفهوم جایگاه و نقش معلم در نظام یادگیری بر خط ارائه داده و آن را مدل مفهومی “شبکه یادگیری” نامیده اند. بر اساس آنچه در این طرح مورد توجه قرار گرفته، یادگیری عمیق و معنی دار زمانی حاصل می شود که معلم ها در سه عرصه حضور مشخصی داشته باشند. اولین نکته حضور فعال در «عرصه تدریس» است. در آموزش رسمی و غیررسمی و حضور معلم درعرصه تدریس با توجه که وظایف تدریس که بر عهده دارند، نکته مهمی است. نکته دوم مربوط به فراهم نمودن محیط حمایتی برای دانش آموز است. محیطی که در آن دانش آموز با بیان احساساتش در میان جمع مشکلی ندارد، این محیط حضور در عرصه «اجتماعی» نامیده اند. این عرصه باتوانایی بیان نقطه نظرات مشترک، توافق، اختلاف نظرات و حمایت ‌گروه‌های هم عقیده در میان وقایع سر و کار دارد. و نکته نهایی فراهم بودن میزان مناسبی از حضور در «عرصه شناختی» برای معلمان است که بر اساس آن فرصت یادگیری و حمایت از شرایط توسعه و رشد مهارت‌های تفکر انتقادی فراهم می شود. عرصه شناخت مبتنی بر مطالعه محتوای مشخص است که در نیازمند داشتن معرفت علمی، فرهنگی و تجربه اجتماعی متناسب با محتوا است به گونه ای که بتواند مهارت‌های تفکر انتقادی را افزایش دهد. این مُدل مصنوعی در شکل شماره۱ به نمایش در آمده است.

• شکل ۲-۱-۲مدل مفهومی شبکه یادگیری رورکی و اندرسون و گارسیون و آرچر

رورکی و اندرسون و گارسیون و آرچر۲۰۰۰)) بر اساس مدل مفهومی شبکه یادگیری معتقدند بااجرای این سه نقش اساسی و با حضور در این سه عرصه مهم، فرایند ایجاد یک محیط مؤثر یادگیری به تکامل خواهد رسید.

• عرصه تدریس، ارزیابی و یادگیری بر خط

در محیط آموزش رسمی بیشترین نگرانی دانش آموزان مربوط به مقوله ارزیابی است. حضور در عرصه تدریس نیازمند بحث مفصل ‌در مورد معیارهای ارزیابی از آموخته های فراگیران است. معلم می‌تواند با انعطاف پذیری و همدلی این نگرانی را برطرف کند. آندرسون (۲۰۰۰) وجوه اصلی ارزیابی را بیان نموده و به دو نمونه از ابعاد چالش برانگیز مقوله ارزشیابی در محیط یادگیری بر خط اشاره می‌کند.