با توجه به اهمیت زیاد مفهوم کیفیت در عملیات بانک نیز موفقیت و بهره‌وری مستلزم مدیریت صحیح و منطقی مصارف و منابع بانک و در این مورد بخصوص ارتقاء و بهبود کیفیت عملیات بانک از طریق پرداختن به علل ایجاد و آثاری که مطالبات غیر جاری می‌تواند بر فعالیت گرفتار بانک داشته باشد و همچنین راهکارهایی که کمک به رفع این معضل سیستمی‌اند هدف اصلی است.
در مورد تعریف NPL در واقع هیچ استاندارد جهانی در سطح عملی وجود ندارد ازنظر سیستم طبقه‌بندی حوزه، محتویات و مفاد تنوع زیادی وجود دارد برای مثال در ایالات‌متحده آمریکا بانک‌های فدرال ملزم به استفاده از نظام طبقه‌بندی وام‌ها به پنج طبقه هستند که این نظام منطبق با استانداردهای کمیته بال است و این پنج طبقه عبارت‌اند از:
۱-جاری: وام‌هایی که پرداخت آن ها انجام می‌شود.
۲- خاص: وام به مؤسساتی که ممکن است درگیر مجموعه‌ای از مشکلات شده باشند مثلاً به خاطر زیآن‌های مداوم در کسب‌وکار.
۳- زیر استاندارد: وام‌هایی که از تاریخ سررسید و پرداخت آن ها بیشتر از ۳ ماه گذشته باشد البته این نوع وام‌ها دردسر زیادی ندارند بانک‌ها معمولاً برای آن بخش از وام‌های این طبقه که وثیقه ندارند ۱۰% ذخیره در نظر می‌گیرند.
۴- مشکوک الوصول: نسبت به پرداخت کامل بدهی‌های معوق و تصفیه نشده، اطمینان وجود ندارد و حسابداران پیشنهاد می‌کنند که به عنوان هزینه ثبت شوند ولی هنوز مقدار دقیق آن ها را نمی‌توان برآورد کرد ازاین‌رو بانک‌ها ۵۰% ذخیره برای وام‌های مشکوک الوصول در نظر می‌گیرند.
۵- زیان واقعی و زیان (غیرقابل‌بازگشت، سوخت شده): آن دسته از بدهی‌های معوق و تصفیه نشده که غیرقابل الوصول به‌حساب می‌آیند معمولاً وام به شرکت‌هایی که تحت قانون ورشکستگی درخواست حمایت قانونی دارند در این طبقه قرار می‌گیرند بانک‌ها ۱۰۰% ذخیره برای این نوع وام‌ها در نظر می‌گیرند.
NPL طبق این دسته‌بندی در سه‌طبقه آخر قرار دارند که متناسب با درجه دشواری و دردسری‌های آن متمایزتر از بقیه هستند (هاو،۲۰۰۴).
در ایران مطالعات بانک‌ها را در پنج طبقه تقسیم‌بندی می‌کند[۱۷]:
طبقه جاری:
الف) پرداخت اصل و سود تسهیلات و یا بازپرداخت اقساط در سررسید صورت گرفته و یا حداکثر از سررسید آن ۲ ماه گذشته است.
ب) مشتری از وضعیت مالی مطلوب برخوردار است به‌نحوی‌که تجزیه‌و تحلیل شاخص‌های مالی از قبیل سودآوری و نقدینگی حاکی از آن است که وی در بازپرداخت اصل و سود تسهیلات خود با مشکل مواجه نخواهد شد.
ج) چشم‌انداز صنعت یا رشته فعالیت مربوط مطلوب است و بازار محصولات و خدمت این صنعت یا رشته فعالیت از ثبات لازم برخوردار است.
طبقه سررسید گذشته:
الف) از تاریخ سررسید اصل و سود آن و یا تاریخ قطع پرداخت اقساط بیش از ۲ ماه گذشته است ولی تأخیر در بازپرداخت هنوز از ۶ ماه تجاوز ننموده است در این صورت فقط مبلغ سررسیدشده تسهیلات به این طبقه منتقل می‌شود.
ب) شاخص‌های مالی مشتری از قبیل سودآوری و نقدینگی حاکی از وضعیت مالی مناسب است لیکن تجزیه‌و تحلیل عملکرد و وضعیت مالی، احتمال تأخیر در بازپرداخت تسهیلات مشتری را درآینده نشان می‌دهد.
ج) صنعت یا رشته فعالیت مربوط از وضعیت رشد محدود و بازار نسبتاً پایداری برخوردار است.
طبقه معوق:
الف) اصل و سود تسهیلاتی که بیش از ۶ ماه و کمتر از ۱۸ ماه از تاریخ سررسید و یا تاریخ قطع پرداخت اقساط سپری‌شده است و مشتری هنوز اقدامی برای بازپرداخت مطالبات ننموده است در این صورت مانده سررسید شده تسهیلات به این طبقه منتقل می‌شود.
ب) وضعیت مالی مشتری بر اساس شاخص‌های تعیین‌کننده در موقعیت مناسبی قرار ندارد و تجزیه‌و تحلیل موقعیت مالی وی حاکی از آن است که مشتری احتمالاً قادر به ایفای بخشی از تعهدات خود در زمان مقرر نمی‌باشد.
ج) رشد فعالیت مربوط با محدودیت جدی و رکود مواجه است و بازار آن محدود وبی ثبات است.
طبقه مشکوک الوصول:
الف) تمامی اصل و سود تسهیلاتی که بیش از ۱۸ ماه از سررسید و یا از تاریخ قطع پرداخت اقساط آن سپری‌شده است و مشتری هنوز اقدام به بازپرداخت بدهی خود ننموده است.
ب) شاخص‌های مالی مشتری از قبیل سودآوری و نقدینگی حاکی از وضعیت مالی نامطلوب مشتری است و تجزیه‌و تحلیل عملکرد و وضعیت مالی وی حاکی از احتمال عدم ایفای تمامی تعهدات مشتری می‌باشد.
طبقه سوخت شده آن بخش از مطالبات بانک‌ها که صرف‌نظر از تاریخ سررسید به دلایل متقن از قبیل ورشکستگی و یا علل دیگر قابل وصول نبوده و با تصویب هیات مدیره بانک به عنوان مطالبات سوخت شده تلقی شده است.
در این تحقیق نیز مطالبات غیر جاری به جمع سه‌طبقه مطالبات سررسید گذشته معوق و مشکوک الوصول در صورت‌های مالی بانک‌ها دلالت می‌کند.
۲-۱۰- عوامل مؤثر بر پیدایش مطالبات غیر جاری
عوامل به وجود آورنده مطالبات غیر جاری را به طور عمده می‌توان به دودسته عوامل درون‌سازمانی و عوامل برون‌سازمانی تفکیک نمود (بهمنی، ۱۳۸۶).
۲-۱۰-۱-عوامل درون‌سازمانی
عواملی هستند که ناشی از محیط داخلی سازمانی بوده و تصمیم‌گیری مدیریت و نحوه عملکرد کارکنان بستگی دارد این گروه عوامل تا حدودی قابل‌کنترل بوده و می‌توان اثرات آن را شناسایی و به‌موقع اقدام نمود.
اگرچه به اظهار این عوامل را باید در محیط داخلی سازمان جستجو نمود اما به دلایل گوناگون این عوامل نیز تحت تأثیر مستقیم یا غیرمستقیم بعضی عوامل خارج از سازمان مانند وضعیت اقتصادی کشور عوامل فرهنگی جامعه، روابط حاکم بر کارکنان و مشتریان و… قرارگرفته و ساختار آن ها را تغییر می‌دهد.
ازجمله عوامل درون‌سازمانی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
۱-ضعف کیفی فرایند و مراحل بررسی تسهیلات اعطایی
۲- عدم دقت لازم در خصوص وضعیت مالی و اعتباری ضامن یا ضامن‌ها
۳- کمبود نرخ خسارت تأخیر نسبت به هزینه تحصیل پول در بازار غیررسمی
۴- عدم وجود سیستم هدف‌گذاری تعهدات بانک
۵- عدم وجود سیستم ارزیابی دقیق مشتریان خدمات تعهدی بانک
۶- عدم وجود مدیریت مؤثر بر اقلام دارایی
۷- کندی روند وصول مطالبات
۲-۱۰-۲-عوامل برون‌سازمانی
این عامل نشانی از محیط خارج از بانک بوده و خارج از حیطه اختیارات مدیران می‌باشد و سیستم بانکی در مقابل آن اغلب حالت انفعالی دارد. تلاش بانک در این‌گونه موارد و در جهت رعایت حداکثر احتیاط در جهت مواجهه با موارد مختل محیطی اجتناب از وارد شدن ضرر و زیان به بانک اصلاح و هماهنگ ساختن روش‌های اجرایی و سیاست‌های اعتبارات بانک با تغییرات محیطی و همچنین پیش‌بینی عوامل دخیل در مطالبات غیر جاری، با بهره گرفتن از روش‌های علمی اتخاذ تصمیم منطقی در شرایط اطمینان وعدم اطمینان می‌باشد. تغییر و تحولات شرایط سیاسی، اقتصادی و…
