۲-۲-۴-۱-۱-۲ اثر تورم بر توزیع درآمد
در مورد اثر تورم بر توزیع درآمد با قطعیت نمی توان نظری را ارائه داد، این مسأله به این بستگی دارد که، منشأ تورم چیست؟ اندازه تورم چیست؟. اما در مورد اثر تورم بر توزیع درآمد این مطالب را میتوان بیان نمود: تورم وضعیت کسانی را که درآمدهای ثابت دارند، بدتر می کند(نظری، ۱۳۸۸: ۲۸۱). تورم شدید و پیش بینی نشده برای بعضی از مردم به منزله مالیات و برای برخی دیگر نوعی یارانه تلقی می شود. تورم شدید به گروه درآمدی ثابت به شدت صدمه میزند و از قدرت خرید واقعی آن ها میکاهد و به گروه درآمدی متغیر یا سرمایهداران نوعی یارانه محسوب می شود(تفضلی، ۱۳۸۸: ۶۱۶).
۲-۲-۴-۱-۱-۳ اثر تورم بر تولید
معمولاض گفته می شود که اگر تورم ملایم باشد، به تولید کمک می کند، زیرا انجام هزینه ها زودتر از درآمدها میباشد، بنابرین در دوران تورم، هزینه ها کمتر از درآمدها بالاتر میرود. اگر تورم شدید باشد، به علت اینکه افراد به سرمایه گذاریهای بلندمدت روی نمیآورند و به کارهای زود بازده میپردازند، تورم به تولید لطمه میزند(نظری، ۱۳۸۸: ۲۸۱).
۲-۲-۴-۱-۱-۴ آثار روانی و اجتماعی تورم
در یک اقتصاد تورمی که در آن تورم شدید است، بررسی آثار روانی و اجتماعی تورم نیزحائز اهمیت است. در جامعهای که با تورم شدید رو به رو است، هزینه های روانی تورم از بی اعتمادی مردم نسبت به ارزش پول ملی بر میخیزد و ضمناً این هزینه ها با توجه به احساس آن ها مبنی بر بازنده بودنشان در اقتصاد تورمی تشدید می شود. یکی دیگر از هزینه های روانی تورم ایجاد یک حالت نااطمینانی و بلاتکلیفی در جامعه است.تورم شدید محاسبات اقتصادی را مختل می کند و برنامه ریزی و تصمیم گیری، چه در بخش خصوصی و چه در بخش عمومی، را با مشکلاتی روبه رو می کند(تفضلی، ۱۳۸۸: ۶۲۷).
تورم شدید روی بسیاری از شاخص های اجتماعی و حتی اخلاقی جامعه می تواند اثر سوء به جای گذارد و بدین ترتیب معیارهای اخلاقی و ارزشی جامعه را زیر پا بگذارد. در این راستا جامعه شناسان معتقدند که ضایعات اجتماعی تورم از ضایعات اقتصادی تورم ناشی میگردد و در طولانی مدت برای جامعه بسیار سنگین تمام خواهد شد(تفضلی، ۱۳۸۸: ۶۲۸).
۲-۲-۴-۱-۲ علل تورم
علمای اقتصاد در مورد تعریف ان اتفاق نظر دارند ولی در مورد علت آن اختلاف عقیده بسیار است و از این جهت نظریه های مختلف برای پیدایش تورم ارائه شده است. اقتصاددانان کلاسیک معتقد بودند که تورم یک پدیده پولی است و کاملاً از طریق تغییرات حجم پول قابل توجیه است. روش آن ها به نظریه مقداری پول موسوم شده است. کینز و پیروان او معتقد هستند که تورم یک مسئله حقیقی است و ناشی از مازاد تقاضای کل نسبت به عرضه کل در سطح اشتغال کامل است. در دوران بعد از کینز نظریه مقداری پول با آثار میلتون فریدمن احیا شد. یکی دیگر از تئوریهای تورم که تقریباً به وسیله عموم اقتصاددانان برای کشورهای پیشرفته صنعتی پذیرفته شده، مربوط به تورم ناشی از فشار هزینه است. این نوع تورم یه علت اساسی دارد که عبارتند از: افزایش در قیمت مواد اولیه و انرژی، قدرت انحصاری اتحادیه های کارگری، قدرت انحصاری مؤسسات تولیدی(تفضلی، ۱۳۸۸: ۶۲۸).
مسئله تورم در حدود ۳۰ سال است که در کشور ما نهادینه شده است، نرخ تورم در اقتصاد ایران ناشی از عملکرد دولتها و ریشه در کسری مستمر بودجه دولتها و تأمین هزینه ها از جیب مردم با اخذ مالیات تورمی از فقیر و غنی به طور یکسان دارد(دارابی و مولایی، ۱۳۹۰). صرف نظر از آثار و پیامدهای تورم، یکی از مهمترین مباحث درباره تورم، بحث عوامل ایجادکننده آن است. نظریه مقداری پول، همبستگی بلندمدت قوی را میان رشد پول(نقدینگی) و تورم پیشبینی می کند، به این مفهوم که رشد پیوسته و زیاد حجم پول در اقتصاد، تورم بسیاری را در پی دارد. بر مبنای همین نگرش نیز کنترل حجم پول به عنوان یکی از ابزارهای اصلی سیاستهای پولی بانک مرکزی به منظور مهار تورم شناخته می شود(حسینی و محتشمی، ۱۳۸۷). شواهد تجربی نشان میدهد که گرچه ممکن است تغییر در برخی از متغیرهای اقتصادی در یک دوره معین انجام شود، اما تأثیر آن بر متغیرهای دیگر اقتصادی به صورت پایدار و برای مدت طولانی تجربه می شود. از جمله این موارد تأثیر تغییرات حجم نقدینگی بر سطح تورم است(هادیان و پارسا، ۱۳۸۷).
پژوهشهای بسیاری برای شناسایی علل تورم در اقتصاد ایران توسط پژوهشگران داخلی و خارجی انجام شده است. اگر چه به دلیل وجود دیدگاه ها و نظریات مختلف اقتصادی، هریک از پژوهشگران از زاویهای خاص و با فرضهای معینی به پژوهش در این زمینه پرداختهاند، اما بیشتر آن ها به نتایج نسبتاً مشابهی دست یافتهاند. وجه اشتراک این دسته از پژوهشها را میتوان در این جمله خلاصه کرد که تورم در اقتصاد ایران یک پدیده پولی است. نیلی(۱۳۶۴)، طبیبیان و سوری(۱۳۷۵)، داودی(۱۳۷۶)، جلالی نائنی(۱۳۷۶)، افشینی(۱۳۷۷)، نظیفی(۱۳۷۸) و کازرونی و اصغری(۱۳۸۱) در پژوهشهای خود که به شناسایی عوامل ایجادکننده تورم در اقتصاد ایران پرداختهاند، همگی به این نتیجه مشترک رسیده اند که حجم نقدینگی از عوامل اصلی و مهم ایجاد تورم در ایران است. پژوهشهای دیگر اگرچه نقدینگی را به عنوان عامل اصلی تورم در ایران نمیدانند، ولی آن را به عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار بر تورم مورد تأیید قرار داده اند(هادیان و پارسا، ۱۳۸۷).
۲-۲-۴-۲ نقدینگی