۵-۲- بحث و نتیجه گیری
فرضیه اصلی پژوهش: طرح واره های فعال در آزمودنیهای افسرده با آزمودنیهای مضطرب تفاوت دارد. با توجه به نتایج جدول (۷-۴)، مشاهده می‌شود آزمودنی‌های گروه افسرده در طرحواره‌های محرومیت هیجانی، نقص و شرم و انزوای اجتماعی/بیگانگی با آزمودنی‌های مضطرب به طور معناداری(α> 005/0) متفاوت هستند و تفاوت معناداری میان دو گروه در طرحواره‌های رهاشدگی/بی‌ثباتی و بی‌اعتمادی/بدرفتاری مشاهده نشد. از سوی دیگر در هر دو گروه افسرده و مضطرب، طرحواره رهاشدگی/بی‌ثباتی فعال در نظرگرفته می‌شوند.

با توجه به نتایج جدول (۸-۴) مشاهده می‌شود آزمودنی‌های گروه افسرده در طرحواره‌های وابستگی/بی‌کفایتی(با α> 010/0) و شکست(α> 005/0) با آزمودنی‌های مضطرب به طور معناداری متفاوت هستند و تفاوت معناداری میان دو گروه در طرحواره‌های بیماری/زیان‌هراسی و خود تحول‌نایافته/گرفتار مشاهده نشد. از سوی دیگر داده‌ها نشان می‌دهند که هیچ یک از طرحواره های حوزه خودگردانی/عملکرد مختل در گروه افسرده یا مضطرب فعال نیستند.

بر مبنای یافته‌های جدول (۹-۴) آزمودنی‌های گروه افسرده هم در طرحواره استحقاق بزرگ‌منشی (با α> 005/0) و هم در طرحواره خویشتن‌داری/خودانضباطی ناکافی (با α> 000/0) با آزمودنی‌های گروه مضطرب به طور معناداری متفاوت هستند. به این ترتیب می‌توان گفت که در گروه افسرده طرحواره استحقاق و بزرگ منشی فعال است ولی این طرحواره در گروه مضطرب فعال نیست و چنانکه گفته شد تفاوت این دو گروه در این طرحواره با ۴۰۱/۲- t=و α> 005/0 معنادار است.

بر مبنای داده‌های جدول (۱۰-۴)، آزمودنی های گروه افسرده در هیچ یک از طرحواره‌های حوزه دیگرجهت‌مندی با آزمودنی‌های مضطرب تفاوت معناداری ندارند و طرحواره پذیرش‌جویی/جلب توجه در هر دو گروه فعال است.
چنانکه در جدول (۱۱-۴) مشاهده می‌شود آزمودنی‌های گروه افسرده و بهنجاره در حوزه طرحواره‌های بیش‌آمادگی/بیش‌بازداری، تنها در طرحواره تنبیه ((با α> 005/0) با یکدیگر تفاوت معنادار دارند و در سه طرحواره دیگری تفاوت معنادار نیست. از سویی دیگر طرحواره‌ معیارهای سخت‌گیرانه در هر دو گروه و منفی‌گرایی تنها در گروه افسرده فعال است.
بنابر با درنظر گرفتن اطلاعات فوق بخشی از فرضیه اصلی پژوهش تأیید می‌شود به این معنا که با احتمال خطای بین ۰۵/۰ تا ۰۰۰۵/۰ می‌توان پذیرفت که آزمودنی‌های مضطرب و افسرده در طرحواره های تنبیه، خویشتن‌داری/خودانضباطی ناکافی، استحقاق/بزرگ‌منشی، شکست، وابستگی/بی‌کفایتی، انزوای اجتماعی، نقص و شرم و محرومیت هیجانی با هم متفاوتند و در سایر طرحواره‌ها تفاوت معناداری مشاهده نشد.
طرحواره‌های فعال در گروه افسرده عبارتند از معیارهای سخت‌گیرانه، بدبینی/منفی‌گرایی، پذیرش‌جویی/جلب توجه، استحقاق/بزرگ‌منشی و رهاشدگی/بی‌ثباتی هستند. طرحواره‌های فعال در گروه مضطرب، معیارهای سخت‌گیرانه، پذیرش‌جویی/جلب توجه ورهاشدگی/بی‌ثباتی هستند.
نتیجه آنکه تنها تفاوت دو گروه افسرده و مضطرب در طرحواره‌های فعال، طرحواره استحقاق/بزرگ‌منشی است که تفاوت این دو گروه در این طرحواره با ۴۰۱/۲- t=و α> 050/0 معنادار است.
این یافته با نتایج پژوهش های احمدیان(۱۳۸۷)، مهرانگیز محمدنژاد(۱۳۸۹)، رنیک و سیمونز(۲۰۰۵)، لی(۲۰۰۷) و کالویت و همکاران(۲۰۰۵) همسو است. پژوهش مریم سلمانی لطف آبادی(۱۳۸۹) که با هدف «بررسی اثر بخشی گروه درمانی شناختی متمرکز بر طرحواره در کاهش علایم افسردگی دانشجویان» انجام شده، ۲۶ نفر از دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی که از افسردگی رنج می برند به طور تصادفی در دو گروه آزمایشی و کنترل جایگزین شدند. نتایج حاصل از تحلیل آماری نشان داد که گروه درمانی شناختی متمرکز بر طرحواره در مقایسه با گروه کنترل، بطور معنی داری باعث کاهش نمره کلی در پرسشنامه طرحواره های یانگ شده است. در مورد هریک از طرحواره ها بطور جداگانه نتایج حاصل از تحلیل کوواریانس چند متغیره نشان داد که جز در طرحواره انزوای اجتماعی/ بیگانگی و طرحواره گرفتاری/ خود تحول نیافته، درمان بر کاهش نمرات سایر طرحواره که بطور معنی داری مؤثر بوده است. همچنین نتایج حاصل از آزمون آماری T نیز تفاوت معنی داری را در کاهش نمرات افسردگی در گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل پس از درمان نشان داد. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چند متغیره نیز نشان داد که طرحواره های محرومیت هیجانی، معیارهای سرسختانه و استحقاق نیز می تواند ۶۵% واریانس افسردگی را با بهره گرفتن از آزمون بک تبیین کنند. کالویت و همکاران^[۱۵۹] (۲۰۰۵) در مطالعه ی خود بین علائم اختلالات عاطفی(افسردگی، اضطراب و خشم) و طرحوارهای ناسازگار اولیه به رابطه ی معناداری دست یافتند.
در مطالعه ی اینان ۴۰۷ دانش آموز پرسشنامه هایی از جمله پرسشنامه ی افسردگی بک (BDI-II)، پرسشنامه اضطراب صفت ـ حالت (STAIT) و پرسشنامه ی بازنگری شده افکار خودکار(ATQ-R) را پر کردند. در بررسی نتایج این محققان علاوه بر تأیید عوامل پرسشنامه طرحواره های ناسازگار اولیه به رابطه ی بالینی این طرح واره ها و نشانه های اختلال عاطفی و افسردگی و اضطراب تأکید کردند. لاملی و هارکنس (۲۰۰۷) در برسی علائم افسردگی و اضطرابی و طرح واره های ناسازگار اولیه در نوجوانان به رابطه ی معناداری دست یافتند. اینان در بررسی خود علائم افسردگی را با دو طرح واره انزوای اجتماعی / بیگانگی و فداکاری به صورت معناداری پیش بی
نی کردند. در تبیین این فرضیه می توان گفت که در رابطه با تفاوت طرحواره های فعال در دو گروه افسرد و مضطرب، رابطه ی معناداری بین برخی مقوله های طرحواره به دست آمد که این نتیجه با مطالعه همخوان است. طرحواره ی ، استحقاق / بزرگ منشی در رابطه با تفاوت طرحواره فعال در افراد افسرده و مضطرب به طور معناداری قابل پیش بینی بودند.
فرضیه فرعی اول : محتمل ترین طرحواره‌های فعال در جمعیت افسرده، محرومیت هیجانی و انزوای اجتماعی/ بیگانگی است. نتایج جدول (۱۲-۴) نشان داد که بر مبنای رتبه‌بندی ساده طرحواره‌ها، طرحواره محرومیت هیجانی در رتبه دوازدهم و طرحواره انزوای اجتماعی/بیگانگی در رتبه نُهم جای گرفته‌اند. افزون بر این، هیچ یک از این دو طرحواره بر مبنای نقطه برش ۱۷ در گروه طرحواره‌های فعال جای نمی‌گیرند. اگر یک یا هر دوی این طرحواره‌ها، اولاً فعال بودند و ثانیاً ردیف‌های اول و/یا دوم را اشغال می‌کردند، آنگاه باید با بهره گرفتن از روش‌های آماری مناسب بررسی می‌شد که رتبه‌بندی آنها معنادار هست یا خیر. اما از آنجا که طرحواره‌های نامبرده فعال نبوده و در جایگاه اول و دوم قرار نگرفته‌اند، نیازی به تحلیل‌های آماری بیشتر نیست و فرضیه فرعی اول پژوهش تأیید نمی‌شود. این یافته با یافته های قنبری، نظیری و برزگر(۲۰۱۲)، دونیک(۲۰۰۷)، اویی و بارانوف(۲۰۰۷)، لی (۲۰۰۷) نا همسو بوده است. پژوهش هالورسن وهمکاران^[۱۶۰](۲۰۰۹) با مطالعه ی ۱۴۰ بیمار افسرده ی بالینی و افرادی که تا به حال افسرده نشده اند به تفاوت معناداری در رابطه با طرح واره های ناسازگار اولیه دست یافتند. در مدل رگرسیون این مطالعه طرح واره های اطاعت / خودکنترلی ناکافی و محدودیتهای مختل، پیش بینی کننده معناداری برای علائم افسردگی بود.
فرضیه فرعی دوم: محتمل ترین طرحواره‌های فعال در جمعیت مضطرب، آسیب پذیری نسبت به ضرر یا بیماری، اطاعت، شکست است. با توجه به نتایج در جدول (۱۳-۴) آشکار می‌کند که بر مبنای رتبه‌بندی ساده طرحواره‌ها، آسیب‌پذیری نسبت به بیماری/ضرر در رتبه سیزدهم، طرحواره اطاعت در رتبه دوازدهم و طرحواره شکست در رتبه پانزدهم جای گرفته‌اند و هیچ کدام از آنها فعال نیستند. از همین روی نیازی به پردازش بیشتر داده‌ها نیست و می‌توان گفت که فرضیه فرعی دوم پژوهش نیز تأیید نمی‌شود. این یافته با یافته های لی(۲۰۰۷)، دونیک(۲۰۰۷)، پنتوگویا و همکاران(۲۰۰۶)، کازیونا(۲۰۰۴) ناهمسو می باشد. دیلاتر^[۱۶۱](۲۰۰۴)در مطالعه ی خود، طرح واره ی بخصوصی را مرتبط با عامل اضطراب نمی داند، بلکه به یک سطح بالاتر فعال شدگی طرح واره های ناسازگار در مقایسه با طرح واره ها در افراد سالم دست یافته است. اینان در بررسی طرح واره های مراجعان مضطرب در مقایسه با افراد سالم به این نتیجه رسیدند که در کل طرح واره های ناسازگار اولیه در افراد مضطرب فعالتر است.
فرضیه فرعی سوم: آزمودنی‌های بهنجار فاقد طرحواره‌های فعال هستند.
با توجه به نتایج جدول(۱۴-۴) نشان می دهد که هیچ یک از طرحواره‌های موجود در گروه بهنجار از نقطه برش (۱۷) عبور نکرده‌اند؛ طرحواره معیارهای سخت‌گیرانه که بیشترین مقدار را به خود اختصاص داده است (میانگین=۷۲/۱۴ و انحراف معیار ۵۳/۵) با نقطه برش، بیش از ۲ نمره اختلاف دارد. به این ترتیب فرضیه سوم پژوهش، آزمودنی‌های بهنجار فاقد طرحواره فعال هستند، تأیید می‌شود. این یافته با یافته های جهانگیری(۱۳۸۹)، موتابی(۱۳۸۴)، احمدیان گرجی(۱۳۸۵) همسو بوده است.
در تحقیقی که به منظور«مقایسه طرحواره های ناسازگار اولیه در بیماران افسرده اقدام به خودکشی با بیماران افسرده غیر اقدام کننده به خودکشی و جمعیت غیر بالینی» توسط معصومه احمدیان(۱۳۸۷) انجام گرفته نتایج زیر بدست آمده است:
الف) دو گروه بالینی، در تمامی طرحواره های ناسازگار اولیه با گروه غیر بالینی تفاوت داشتند. ب) دو گروه بالینی فقط در سه طرحواره محدویت هیجانی، وابستگی/ بی کفایتی و آسیب پذیری به ضرر و بیماری با یکدیگر تفاوت معناداری داشتند و این تفاوت ها مستقل از شدت افسردگی بیماران بود. نتایج این تحقیق تأیید کننده نظریه شناختی و نشان دهنده اهمیت انجام مداخلات درمانی بر سه طرحواره محرومیت هیجانی، وابستگی/ بی کفایتی و آسیب پذیری بیماران افسرده اقدام کننده به خودکشی در مقابل صدمه و بیماری است. در تبیین یافته های پژوهش می توان گفت که افکار خودکار منفی، در رابطه ی علایم افسردگی و اضطراب نقش دارند که افراد بهنجار فاقد آن هستند.
۵-۳- محدودیت های پژوهش
هر پژوهش به ویژه اگر مرتبط با انسان و خصوصیات انسانی باشد، دارای محدودیت هایی است که پژوهش حاضر نیز از این امر مستثنی نمی باشد که لازم است هم در به کارگیری و تفسیر نتایج آن و هم در انجام پژوهش های آتی، در نظر گرفته شوند.