نقش وسیله نقلیه در ایجاد خسارت

مالک وسیله نقلیه در صورتی به موجب قانون بیمه اجباری مسئولیت مسئول جبران خسارت خواهد بود که خسارت ناشی از حادثه رانندگی باشد. تبصره 1 قانون مذکور مقرر میدارد: « منظور از حوادث مذکور در این قانون هر گونه تصادف یا سقوط یا آتش سوزی یا انفجار وسایل نقلیه موضوع این ماده و نیز خساراتی است که از محمولات وسایل مزبور به اشخاص ثالث وارد می شود.» از این تعریف استنباط می شود که هر چند دخالت وسیله نقلیه در حادثه زیان بار ضروری است، اما الزاماً خسارت ناشی از تصادم نیست همچنین لازم نیست وسیله ی نقلیه در حرکت باشد، بنابراین هر گاه اثر آتش گرفتن اتومبیلی که در کنار خیابان متوقف است به شخصی آسیب و خسارتی وارد شود، مالک اتومبیل مسئول جبران آن خواهد بود به بیان دیگر خسارت باید عرفا ناشی از وسیله نقلیه باشد، بنابراین و اصولا خسارات ناشی از محمولات وسیله نقلیه نباید خسارات ناشی از وسیله تلقی شود و چنانچه تصریح قانون وجود نداشت، اینگونه خسارات به کمک قواعد عمومی قابل جبران بود.

قانون سال 1378 در تبصره های 3 تا 5 این قانون به تعریف خسارت بدنی و مالی و حوادث زیان بار ناشی از وسیله نقلیه پرداخته، که تفاوت قابل توجهی با قانون سال 1347 ندارد.در حقوق ایران با توجه به تبصره ماده 1 قانون بیمه اجباری مسئولیت، حوادث ناشی از رانندگی را باید به دو دسته تقسیم کرد ، یک دسته حوادثی که به آن تصادم اطلاق می شود و دسته دیگر حوادث غیر از تصادم در خصوص خسارات ناشی از حوادث غیر از تصادم، لازم نیست وسیله ی نقلیه در حال حرکت باشد، اما با توجه به معنای لغوی تصادم (برخورد هر یک از دو شیء به دیگری) لازم است برخورد دو وسیله ی نقلیه، نتیجه حرکت هر دو وسیله باشد. در نتیجه اگر بر اثر برخورد یک وسیله در حال حرکت با یک وسیله متوقف خساراتی وارد شود، این واقعه ، تصادف مذکور در 527 و 528 قانون مجازات اسلامی جدید نخواهد بود هر چند که ممکن است در مواردی ملاک این دو ماده محقق و حکم آن جاری باشد. معمولا مسئولیت مالک ناشی از ترک وظیفه مراقبت و نگهداری از اموال است، اما در مورد تصادم، فعل مثبت موجد مسئولیت است هر چند که این فعل مثبت در نتیجه عدم رعایت مقررات مثل تخلف از سرعت مطمئنه انجام شده باشد. زیرا عدم رعایت مقررات اگر چه تخلف محسوب می شود اما تا زمانی که از این تخلف خسارت به بار نیامده، متخلف را نمی توان از نظر مدنی مسئول شناخت. برخورد وسیله نقلیه موتوری با وسیله نقلیه غیر موتوری مثل دو چرخه ، هر چند تصادم نامیده می شود، اما از نظر مسئولیت مالک دارای آثار متفاوت است، در این صورت مالک دوچرخه می تواند علیه مالک  اتومبیل به قانون بیمه اجباری مسئولیت استناد کند، اما استناد به این قانون برای مالک اتومبیل ممکن نیست و باید خسارت خود را بر مبنای سایر قواعد مطالبه کند.