(2-5-4 آزمون فرضیه و نتایج آن…………………………………………………………………………………………………………………………92
(6-4 خلاصه فصل ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………97
فصل پنجم : خلاصه ، نتیجه گیری و پیشنهادها
(1-5 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….99
(2-5 خلاصه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..99
(3-5 بررسی یافته ها و تفسیر نتایج تحقیق…………………………………………………………………………………………………………….102
5-3-1) نتایج آزمون فرضیه ……………………………………………………………………………………………………………………………103
5-3-2) نتایج حاصل از الگوی جریان های نقدی ……………………………………………………………………………………………103
5-3-3) نتایج حاصل از مدل برنامه ریزی ژنتیک …………………………………………………………………………………………..104
5-3-4) مقایسه نتایج الگوی جریان های نقدی با نتایج حاصل از مدل برنامه ریزی ژنتیک فرج زاده……………105
(4-5 محدودیت های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………106
(5-5 پیشنهادات تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………..106
(6-5 پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی…………………………………………………………………………………………………………………….107
(7-5 نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….107
(8-5 خلاصه فصل ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………107
منابع فارسی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..108
منابع لاتین…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………110
فصل اول
طرح و کلیات تحقیق
مقدمه(1-1
ورشکستگی مرحله ی نهایی درماندگی مالی می باشد. درماندگی مالی یکی از مراحل ورشکستگی است، که در این مرحله شرکتها در بازپرداخت بدهی های خود دچار مشکل می شود. درماندگی مالی و ورشکستگی، هزینه های زیادی به همراه دارد که صدمات جبران ناپذیری به اقتصاد یک کشور وارد می کند. یکی از راههایی که می تواند به جلوگیری از درماندگی مالی کمک قابل توجهی کند، پیش بینی درماندگی مالی است. ورشکستگی تقریبا مقوله ای قدیمی می باشد که ممکن است در یک مغازه خرده فروشی کوچک که قادر به ایفای تعهدات اجاره خود از جمله پرداخت اجاره بها نیست و بدین دلیل تعطیل می شود و یا در یک شرکت تولیدی بزرگ به دلیل نداشتن نقدینگی مطلوب و زیانهای مستمرسالانه رخ دهد. البته همه ی واحدهای تجاری برای دستیابی به موفقیت برنامه ریزی می کنند و عملیات خود را به سمت اجرای برنامه های خود راهبری می نمایند، اما برخی از آنان برای دستیابی به این هدف دست به عملیات مخاطره آمیز می زنندکه به ورشکستگی منجرمی شود. این جنبه ی غیر منتظره بودن درماندگی مالی است که آنرا خطرناک تر می سازد. به هرحال همه واحدهای تجاری که تداوم فعالیت ندارند درمانده مالی تلقی نمی شوند زیرا برخی از آنها با وجود عدم تداوم فعالیت به اهداف خود دست یافته اند. ورشکستگی رویدادی است که تاثیر بااهمیتی بر سهامداران، بستانکاران، مشتریان، مدیریت، کارکنان و سایر ذینفعان می گذارد. ازاین رو ورشکستگی هم از لحاظ اجتماعی و هم از لحاظ اقتصادی کشور را به چالش می کشد(آلتمن^[1]،1968). به این دلیل اگر بتوانیم در مورد امکان وقوع درماندگی مالی و ورشکستگی پیش از رخداد واقعی آن اطلاعاتی بدست آوریم می توانیم آثار اقتصادی و اجتماعی آن را کاهش و یا از پیامدهای آن جلوگیری کنیم. بنابراین پیش بینی درست و صحیح درماندگی مالی در دنیای مالی بسیار اهمیت دارد. حسابداران باید علل پدید آورنده ی درماندگی مالی و ورشکستگی را به خوبی درک کنند، زیرا این حسابداران هستند که می توانند قبل از وقوع ورشکستگی مدیریت را آگاه ساخته و راه حل های پیشگیری را ارائه نمایند (نیوتن^[2]،1998).

عوامل متعددی وجود دارد که پدیده ورشکستگی را تحت تاثیر قرار می دهند. نرخ بالای بهره و وجود بدهی های بیش از حد از جمله عواملی هستند که دارای تاثیر منفی بر وضعیت مالی شرکتها می باشند.
ویژگیهای خاص صنعت و قوانین و مقررات دولتی نیز می توانند در درماندگی مالی شرکتها نقش داشته باشند. به جز موارد بالا، مطالعات انجام شده نشان می دهد که شرکتهای تازه تاسیس خصوصی و شرکتهای کوچک تر به ترتیب نسبت به شرکتهای با سابقه و شرکتهای بزرگ آسیب پذیر ترند(دان و براداستریت^[3]،1980). درچند دهه ی اخیر پژوهش های زیادی در زمینه ی وقوع ورشکستگی خصوصا در مورد پیش بینی ورشکستگی و درماندگی مالی صورت گرفته است.این مدلها موفقیت های زیادی داشته اند. عموما بکارگیری مجدد این مدلها برای مجموعه داده های متفاوت از داده های اولیه یعنی داده های متفاوت از نظر زمانی و یا داده های مربوط به شرایط یا سیستم های اقتصادی متفاوت نتوانسته اند موفقیتهای پیشین را تکرار نمایند. به هر حال با گذشت زمان شرایط تغییر می کند

در نتیجه متغیرهای مورد استفاده در مدلها کارایی خود را ازدست می دهند (هابر^[4]،2006). همچنین سیستم های اقتصادی که بر پایه آن طرح ریزی شدند متفاوت از دیگر بخش ها و یا کشور ها است. از این رو استفاده از مدلی که منطبق بر شرایط اقتصادی کشور باشد ضروری است. هدف این تحقیق ارزیابی میزان اثربخشی الگوهای جریان وجوه نقد و مدل پیش بینی ورشکستگی با بهره گرفتن از الگوریتمی است که با شرایط و سیستم اقتصادی کشور منطبق می باشد و بر اساس متغیرهای اثرگذار در ایران پایه ریزی شده که توسط محققان قبلی بدست آمده است.
تشریح و بیان مسئله (2-1
مدیران، سهامداران، کارکنان، بستانکاران، مشتریان، سرمایه گذاران و سایر افراد ذینفع برای تصمیم گیری به اطلاعات نیازمند هستند و این نوع اطلاعات می تواند از طریق صورت های مالی که یکی از منابع تامین کننده نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان است، برآورده شود. تحلیل گران مالی با بهره گرفتن از اطلاعات مندرج در صورت های مالی شرکت ها قدرت تصمیم گیری را افزایش می دهند. یکی از ابزارهای تجزیه و تحلیل صورت های مالی، استفاده و بکارگیری نسبت ها و شاخص های مالی و غیر مالی استخراج شده از صورت های مالی است.
به عنوان مثال، نسبت های نقدینگی، عملیاتی و غیره می توانند برای استفاده کنندگان موثر باشند. یکی از راه هایی که می توان با بهره گرفتن از آن از فرصت های سرمایه گذاری مناسب تر بهره گیری کرده و از هدر رفتن منابع جلوگیری نمود، پیش بینی ورشکستگی است. به این ترتیب که در وهله اول، با ارائه هشدارهای لازم، می توان شرکت ها را نسبت به وقوع ورشکستگی هوشیار کرد تا آنها با توجه به این هشدارها، دست به اقدامات مقتضی بزنند و دوم اینکه، سرمایه گذاران فرصت های مطلوب سرمایه گذاری را از فرصت های نا مطلوب تشخیص دهند و منابع شان را در فرصت ها و مکان های مناسب سرمایه گذاری کنند. به هر حال نشانه های پریشانی مالی خود را به سرعت نشان نمی دهند بلکه در میان حجم انبوهی از اطلاعات مالی و غیر مالی خود را مستتر می سازند. رمز موفقیت در این زمینه شناسایی به هنگام مشکلات مالی است. یعنی زمانی که صدمات ناشی از این مشکلات اساسی نبوده و شرکت در ورطه نابودی قرار نگرفته باشد. در اینجا است که مدل های پیش بینی ورشکستگی اهمیت خود را نشان می دهند. این مدل ها همانند زنگ خطری مشکلات نهفته در ساختار مالی را آشکار می کنند و امکان عکس العمل به موقع را برای مدیران، سرمایه گذاران و سایر افراد و مراجع ذینفع فراهم می آورند. درماندگی مالی و ورشکستگی، هزینه های زیادی به همراه دارد که صدمات جبران ناپذیری را به اقتصاد یک کشور، وارد می کند. یکی از راههایی که می تواند به جلوگیری از درماندگی مالی کمک شایان توجهی کند، پیش بینی درماندگی مالی است. در فرهنگ آکسفورد واژه Distress به معنای پریشانی، درد، اندوه، فقدان منابع مالی و تنگدستی آورده شده است. از نقطه نظر اقتصادی، درماندگی مالی را می توان به زیان ده بودن شرکت تعبیر کرد که در این حالت شرکت دچار شکست ^[5]شده است (فرج زاده،1386). تداوم فعالیت شرکتها، موضوعی است که در فرایند حسابرسی مورد ارزیابی قرار می گیرد. استاندارد حسابرسی شماره 570 ایران نحوه ی رسیدگی و اظهار نظر حسابرسان را نسبت به تداوم فعالیت شرکت ها مشخص نموده است(کمیته تدوین استانداردهای حسابرسی،1390 ). علیرغم اینکه حسابرسان از این استاندارد نیز استفاده می کنند، شرکت های متعددی بعد از دریافت گزارش حسابرسی مقبول واظهار نظر نادرست حسابرسان ورشکسته شده اند. حسابداران، حسابرسان، شاغلین در این حرفه و محققان بر این باورند که خصوصا در حسابرسی به یک ابزار نیاز است تا به اظهار نظر حسابرسان نسبت به تداوم فعالیت شرکتها کمک کند. بنابراین این مطالعه بدنبال شناسایی یک ابزار مناسب است تا حسابرسان به وسیله ی آن بتوانند به طور مناسب تر و معقول تر نسبت به تداوم فعالیت واحد های تجاری اظهار نظر نمایند.
تعدادی از مطالعات قبلی درصدد توسعه مدل های پیش بینی کننده ورشکستگی بر مبنای متغیر های مالی و سایر شاخص ها، از مشکلات مالی بر آمدند. مطالعات نشان می دهد که این مد ل ها می توانند ورشکستگی را با دقت زیاد چند سال قبل از وقوع ورشکستگی واقعی پیش بینی کنند. در این تحقیق نتایج الگوی جریان های نقدی با نتایج ناشی از مدل برنامه ریزی ژنتیک درپیش بینی ورشکستگی مقایسه می شود تا میزان اثربخشی آنها ارزیابی گردد و هر کدام که دارای دقت بالاتری باشد بعنوان ابزاری جهت پیش بینی وضعیت آتی شرکت ها معرفی شود.
حسابرسان معمولا بر اساس استانداردهای حسابرسی با توجه به نشانه هایی از جمله موارد زیر نسبت به تداوم فعالیت اظهار نظر می کنند:
1-سود (زیان)دوره جاری یا سنوات گذشته
2-خالص جریان وجوه نقد عملیاتی
3-سرمایه در گردش
4-مقایسه بدهی به حقوق صاحبان سهام
5-سایر نسبتهای مالی(ساندرا^[6]،1999).
حسابرسان بر اساس اطلاعات فوق نسبت به تداوم فعالیت شرکتها اظهار نظر می کنند که در بسیاری از موارد پیش بینی حسابرسان نادرست بوده و موجب آسیب رساندن به سرمایه گذاران، سهامداران، بانکها، دولت، موسسات بیمه و سایر ذینفعان شده اند.
از آنجایی که خالص جریان های وجوه نقد عملیاتی بعنوان یک عامل برای حسابرسان در ارزیابی تداوم فعالیت شرکت ها می باشد، لذا دراین تحقیق به بررسی مدل برنامه ریزی ژنتیک(GP)^[7] ارائه شده توسط فرج زاده دهکردی (1386) برای پیش بینی درماندگی مالی و میزان دقت آن در ش
رکت های دارای درماندگی مالی و شرکتهای که دارای سلامت مالی (سالم) پرداخته می شود و سپس میزان دقت الگوی جریان نقدی در مورد پیش بینی وضع آتی شرکت ها بررسی و در آخر نتایج این دو مورد با یکدیگر مقایسه تا بهترین روش را برای استفاده ی حسابرسان در اظهار نظر نسبت به تداوم فعالیت واحد های تجاری بکار گرفته شود و مدلی با بالاترین میزان دقت جهت استفاده ی حسابرسان به آنان معرفی شود. الگوی جریان نقدی، سیاست های شرکت برای تأمین منابع، تخصیص منابع و ظرفیت عملیاتی را نشان می دهد. تئوری های اقتصادی و محققان قبلی مثبت یا منفی بودن جریان های نقدی مربوط به هر یک از فعالیت های عملیاتی، سرمایه گذاری و تأمین مالی را با توجه به مراحل چرخه عمر پیش بینی کرده اند. براساس این مطالعات چرخه ی عمر به 5مرحله تقسیم شده که این مراحل عبارتند از:
1-مرحله ی ظهور 2- مرحله ی رشد 3- مرحله ی بلوغ 4-مرحله ی رکود 5-مرحله ی نزول(افول)
الگوهای جریان نقد به پیش بینی علائم جریان های نقد در هر یک از مراحل فوق می پردازد. بگونه ای که جریان نقد عملیاتی در مراحل فوق به شرح زیر می باشد: در مرحله ظهور منفی-در مرحله ی رشد مثبت-در مرحله ی بلوغ مثبت-در مرحله ی رکود و نزول منفی می شود. وضعیت جریانات نقد ناشی از فعالیتهای سرمایه گذاری بدین گونه می باشد که در مرحله ی ظهور منفی-در مرحله ی رشد منفی-در مرحله ی بلوغ منفی-در مرحله ی رکود بسته به تصمیمات مدیریت مثبت و یا منفی می باشد-و در مرحله ی نزول مثبت می باشد. ودر نهایت جریان نقدی ناشی از تامین مالی اینگونه خواهد بود که:در مرحله ی ظهور مثبت-در مرحله ی رشد مثبت-در مرحله ی بلوغ منفی-ودر مراحل رکود و نزول بر حسب تصمیمات مدیریت مثبت ویا منفی خواهد بود (دیکینسن^[8]، 2011). به عنوان مثال مثبت یا منفی بودن جریان نقدی مربوط به هر یک از فعالیت ها، سیاست ها و خط مشی های مورد انتظار هر یک از مراحل چرخه عمر را نشان می دهد. بر طبق این الگوها در زمان نزول(افول)شرکت، جریان های نقدی به شرح زیر می باشد: