مسائل و مشکلات خاص مکانیـزم اصلی واگذاری (بورس سهام)

الف) مشکلاتی که از نقطه نظر عرضـه­کننـدگان در بازار قابل توجه است:

1. 1. قانون بورس به ­هنگام نیست، به عنوان مثال علی‌رغم تنوعی که در اوراق بهادار در این قانون مشاهده می­ شود و بالتبع طرح قانون فوق بر این اساس سازمان یافته است، لیکن فقط سهام عادی شرکت­ها قابل معامله در بازار هستند.

   

1. 1. به دلایل محدودیت­های ارزی، شرکت­ها تمایل به توسعه فعالیت ندارند و شرکت­های دولتی­ای که ‌به این کار اقدام می­نمایند اکثراً منابع مالی خود را از محل درآمدهای عمومی دولت دریافت می­دارند.

1. 1. سیستم بانکی و مکانیزم­ های آن (نرخ سود، کارمزد و…) عملاً در تأمین منابع مالی،
      شرکت­ها را یاری می­ دهند، لذا اینگونه شرکت­ها تمایلی به فروش سهام خود در بازار بورس ندارند.

1. 1. فعال شدن مجدد بازار بورس در کشور به دلیل اجرای سیاست خصوصی­سازی و واگذاری شرکت­های دولتی بوده است در حالی­که سیاست خصوصی­سازی به واسطه مواجه شدن با مشکلات به کندی اجرا می­ شود. فعالیت بازار بورس نیز با مشکل روبرو شده و با نوسانات دوره­ای از نظر رونق یا رکود مواجه شده است.

1. دخالت­هایی که دستگاه­های عرضه­کننده سهام شرکت­های قابل واگذاری (بر اساس خصوصی­سازی) در معاملات و قیمت­ها می­نمایند، امکان تداوم روند سالم را از معاملات و کارکرد بورس سلب می­ نماید.

ب) موانع و مشکلاتی که از نقطـه نظر تقاضا بازار بورس را تحت تأثیـر قرار می­دهنـد:

• 1. 1. توزیع درآمد در جامعه به گونه ­ای است که اکثریت افراد جامعه امکان پس­انداز ندارند و کسانی که امکان پس­انداز دارند اغلب از آن­چنان درآمدی برخوردارند که خود رأساً می ­توانند فعالیت­های اقتصادی را ایجاد و ادامه دهند. چنان­که اطلاعات موجود از خریداران سهام شرکت­های دولتی و یا مالکان جدید این قبیل واحدهای تولیدی ـ صنعتی حاکی از آن است که بسیاری اشخاص حقیقی از طریق یکی از روش­های مذاکره یا مزایده، تملّک واحدهای مذکور را به دست آورده و خود رأساً در صدد ادامه فعالیت شرکت­های خریداری شده برآمده­اند که نشان از وجود قدرت خرید بالا در میان برخی افراد و اقشار جامعه می­دهد.
  1. 1. فرهنگ سرمایه ­گذاری با ریسک در کشور وجود ندارد. به گونه ­ای که افراد عنوان هدف اساسی از انجام پس­انداز را اطمینان خاطر نسبت به برگشت سود ناشی از پس­انداز در نظر می­ گیرند، لذا بر اساس الگوی موجود انگیزه چندانی نسبت به سرمایه ­گذاری­های توأم با ریسک در میان افراد جامعه وجود ندارد.
  1. 1. فقدان سیستم اطلاعاتی که افراد جامعه را با شیوه ­های مختلف سرمایه ­گذاری از طرق گوناگون آشنا ساخته و چه­بسا کمبود دانش اقتصادی خریداران کوچک و یک­سویه­نگری­ آن­ها در ارتباط با امر پس­انداز ‌به این مشکل دامن می­زند.
  1. 1. 1. سیستم بانکی و مکانیزم­ های آن، رقیب توانمندی برای عنصر دیگر بازار سرمایه یعنی بازار بورس اوراق بهادار است. به عنوان مثال، نرخ سود در سیستم بانکی برای پس­اندازها نزدیک به ۱۵ درصد بدون هر گونه ریسک و عدم اطمینان است و بازده سود سرمایه در سرمایه ­گذاری­ای که از طریق بورس انجام ‌می‌گیرد نیز تحت شرایط وجود ریسک و عدم اطمینان به همین میزان تخمین زده می­ شود. مضافاً این­که قدرت نقدینگی سرمایه در حالت اخیر (بازار بورس) با توجه به مکانیزم فعلی خرید و فروش سهام در بورس بسیار کندتر از سیستم بانکی است.

     

  1. 1. اطلاعات کامل، به ­هنگام و مؤثر در اتخاذ تصمیمات به متقاضیان خرید سهام شرکت­هایی که در جریان واگذاری قرار ‌گرفته‌اند ارائه نمی­ شود.
  1. 1. عدم اطمینان نسبت به حدود رسمی و قانونی مالکیت خصوصی از مشکلاتی است که سرمایه ­گذاران را در انجام سرمایه ­گذاری با تأمّل و تردید روبرو می­سازد.
  1. 1. عدم وجود شرایط ثبات اقتصادی ـ اجتماعی در کشور امکان جذب سرمایه­ها را در فعالیت­های ریسک­پذیری هم­چون بورس سهام محدود می­ نماید.
  1. 1. فقدان فضای حمایتی (قانونی ـ اقتصادی) برای سرما­یه­های مشارکت داده شده در بورس، انگیزه­ های سرمایه ­گذاری در بازار بورس را تحت تأثیر قرار می­دهد.
  1. 1. بانک­ها از ابتدای اجرای سیاست خصوصی­سازی از طریق مکانیزم بورس، عمده­ترین خریداران سهام در بازار بورس بوده و هستند که این امر موجب ایجاد نوعی انحصار در خرید سهام و در نتیجه کنترل فعالیت بازار خواهد شد.
  1. سرعت نقدینگی سرمایه در بورس سهام بسیار کند و در مدت زمان طولانی به­وقوع می­پیوندد و لذا تمایل متقاضیان سرمایه ­گذاری را با توجه ‌به این مانع بسیار تحت تأثیر قرار می­دهد.

ج) مشکلاتی که در نتیجـه سازمان­دهی تشکیلات و کارکرد فعلی بازار بورس، حرکت­های آن را در جهت اجرای سیاست خصوصی­سازی با کنـدی مواجه می­سازد:

• • 1. 1. بازار بورس جایگاه مناسب و فعالی در مجموع نظام و سازمان تشکیلات پولی ـ مالی کشور ندارد.
    1. از نظر تشکیلات داخلی و نحوه اجرای فعالیت­ها در داخل سیستم بازار بورس مشکلات و نارسایی­هایی را ‌می‌توان ملاحظه نمود که انگیزه جلب سرمایه­ها را کاهش داده و در عین حال به کندی کار در خرید و فروش سهام می­انجامد، از جمله این مشکلات ‌می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
  1. 1. تمرکز بازار بورس در یک شهر. از جمله مشکلات کارکرد سیستم بازار بورس سهام در جهت جذب سرمایه ­های سرگردان است؛ چنان­که در صورت بهره­ مندی این بازار از مراکز کارگزاری در نقاط مختلف کشور امکان جذب سرمایه­ها به مراتب بیشتر می­ شود.
  1. 1. تعداد محدود کارگزاران در بازار بورس جهت انجام معاملات عرضه و تقاضا این بازار را تحت شرایط انحصاری قرار داده است. به عنوان مثال بیش از ۷۰ درصد معاملات را کارگزاران با شخصیت حقوقی که اغلب بانک­ها هستند انجام می­ دهند.
  1. 1. روابط بین کارگزاران (عرضه­کنندگان و تقاضاکنندگان سهام) بر اساس ضوابط و چارچوب قانونمندی شکل نگرفته و مقررات خاصی ناظر بر روابط مذکور نیست.
  1. 1. قانون بررسی سازماندهی و تشکیلات داخلی و جایگاه بورس در نظام تشکیلات مالی ـ پولی کشور، با شرایط مقطع زمانی حاضر هماهنگ نبوده و به عبارتی به ­هنگام نیست.
  1. 1. روش­ها و سیستم­های قیمت­ گذاری سهام در بازار بورس به نحو مطلوبی صورت نمی­گیرد و اعمال نظرات خارج از اصول پذیرفته شده بازار رقابتی این روش­ها را تحت تأثیر قرار می­دهد. چنان­که روند صعودی و مستمر شاخص قیمت سهام در بازار بورس از جمله دلایل دخالت عوامل غیربازاری در قیمت­ گذاری سهام ‌می‌باشد. چنان­که آمار و ارقام نشان می­دهد از آغاز فعالیت بازار بورس، سهام به جز موارد خاص و محدود همواره شاخص قیمت سهام از روندی صعودی برخوردار بوده است که مسلماًًً صرفاً ناشی از عملکرد مطلوب و دائمی شرکت­های پذیرفته شده در بورس نبوده و عوامل چندی بر تداوم روند مذکور تأثیر داشته اند.
  1. عدم تفکیک دستگاه­های واگذارنده و نهاد متولّی اجرای خصوصی­سازی.

تفکیک بین نهاد امر واگذاری و دستگاه­های واگذارنده سهام که به نحوی مالک شرکت دولتی هستند، موجب سلامت و شفافیت اجرای سیاست خصوصی­سازی طراحی و تدوین روش­های اصولی و منطقی و مدنظر قرار دادن صرفه و صلاح جامعه در اجرای سیاست مذبور خواهد شد.

• 1. عدم تعریف و شناخت گروه ­های ذینفع و ذی­نفوذ در امر خصوصی­سازی.