نقد: این قول بی اساس است آیا رسول اکرم در این احادیث این قدر مجمل گویی کرده است که هیچ کس این احادیث را نفهمد؟ اگر اینان با چشم باز به نصوص فریقین نگاه گنند به نتیجه می رسند و معنای سخن پیامبر را در می یابند

۳ـ مراد از احادیث مذکور تمام خلفای بر حق اسلامی است^[۲۶۹]
نقد: طبق این قول مشکل عدم اتصال خلفا و خلو در زمین از حجت الهی پیش می آید چون طبق این قول بین خلفای عادل از طریق خلفای غیر عادل فاصله واقع می شود
۴ـ .منظور و مراد روایات مذکور از خلفای اثنا عشر خلفای عدول است^[۲۷۰]
نقد: همان مشکل عدم اتصال پیش آمده چون بعض ی ها گفته اندابن الزبیر صلاحیت خلافت نداشته است دست کم طبق این قول در زمان ابن الزبیر زمین بدون خلیفه مانده است^[۲۷۱]
مصداق حقیقی روایات مذکور:
روایات خلفای اثناعشر فقط با عقیده شیعه سازگار است چون تمام روایات توالی و اتصال خلفا را می رساند این روایات خلافت را در دوازده نفر حصر کرده و اوصاف و خصوصیات این خلفا در روایات دیگر بیان شده است این خصوصیات در غیر ائمه اثنا عشر یافت نمی شود پس مقصود و مراد احادیث از خلفای اثنا عشر، ائمه می باشد حدیث ثقلین و سفینه و احادیث بسیار دیگر هم این حقیقت را تأیید می کند^[۲۷۲]
این روایت را نمی توان بر ملوک اموی و عباسی حمل کرد چون آنان ظالم بودند و تعدادشان هم از دوارده نفر بیشتر بوده فقط تعداد ائمه شیعه دوازده نفر بودندو در علم و فضل و کرامت و تقوا از هم برتر بودند از این رو ائمه شیعه مصداق حقیقی این روایاتند^[۲۷۳]
علاوه بر این در بعضی از روایات قیدو شرط هاشمیت برای خلافت ذکر شده و عبارت « کلهم من قریش » در آن روایات آمده است و همچنین در بعضی روایات آمده « یکون بعدی اثناعشر خلیفه کلهم من بنی هاشم »^[۲۷۴] در بعضی روایات پیامبر خلافت و امامت ائمه اثناعشر شیعه را با صراحت ذکر فرموده است«….. ان اوصیایی بعدی اثناعشر اولهم علی و آخرهم مهدی »^[۲۷۵]
در منابع شیعه هشت دسته روایات به چشم می خورد که در آن خلفای اثنا عشر معرفی شده است و مصادیق روایات خلفای اثناعشرند:
۱ـ در روایات دسته اول آمده است : یکون بعدی اثناعشر خلیفه کلهم من قریش^[۲۷۶]این همان روایتی است که در منابع اهل سنت هم آمده است
۱ـ در روایات دسته دوم ائمه و خلفای پیامبر از اولاد فاطمه هستند^[۲۷۷]
۲ـ دراین دسته خلفای پیامبر و تعداد ائمه دوازده نفرند^[۲۷۸]
۳ـ در این دسته اول خلیفه رسول علی و آخرین خلیفه مهدی(عج) آمده است^[۲۷۹]در این روایات نام اولین و آخرین خلیفه پیامبر ذکرشده است
۴ـ دراین روایات خلفای پیامبر دوازده نفرندو نه نفرشان از اولاد امام حسین هستند^[۲۸۰]
۵ـ در این دسته خلفای پیامبر و ائمه از اهل بیت هستند^[۲۸۱]
۶ـ در این دسته خلفای پیامبر علی،حسن، حسین و نه فرزند از نسل امام حسین هستند: « علی اخی و وترثی و وصیی و ولی کل مؤمن بعدیثم ابنی الحسن ثم الحسین ثم تسعه من ولدالحسین^[۲۸۲]
در این روایات نام یکایک خلفای اثنا عشر ذکرشده همانطور که پیامبر فرموده است: « اذا مضی الحسین فابنه محمد هکذا…. ثم ابنه الحجه القائم »^[۲۸۳]: جانشین و خلیفه بعد از من علی بن ابی‌طالب علیه السلام است و بعد از او دو نوه من حسن علیه السلام و سپس حسین علیه السلام هستند. سپس نه فرزند حسین علیه السلام امام خواهند بود. [نعثل] گفت: ای محمد صلی الله علیه و آله آن نُه نفر را نام ببر. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: وقتی حسین علیه السلام از دنیا رفت، فرزندش علی علیه السلام امام است و هنگامی که علی علیه السلام از دنیا رفت، فرزندش محمد علیه السلام به امامت می‌رسد و چون محمد علیه السلام از دنیا رفت، پسرش جعفر علیه السلام امام خواهد شد و وقتی جعفر علیه السلام از دنیا برود، فرزندش موسی علیه السلام امام است و هنگامی که موسی علیه السلام درگذشت، پسرش علی علیه السلام و بعد از او فرزندش حسن علیه السلام و بعد از او حجه بن الحسن علیه السلام امام خواهد بود. اینان دوازده امام به عدد نقبای بنی‌اسرائیل هستند.
بعداز مراجعه به روایات به بررسی تاریخی نیز می پردازیم :.
.بررسی تاریخی
در تاریخ اسلام، دوازده خلیفه‌ای که حافظ و نگهبان عزت اسلام باشند ـ جز دوازده امامی که شیعه به آنان معتقد است ـ نمی‌توان یافت؛ زیرا دوازده خلیفه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بلافاصله پس از آن حضرت به عنوان خلیفه ایشان معرفی شدند، از طرفی مایه عزّت اسلام بودند و هیچ وقت اسلام بدون آنان نبوده است. چنان که از ظاهر «لایزال» در این حدیث جابر بن سمره که می‌گوید:
«پیامبر گرامی در دوران حیات خود تصریح فرمود: پس از ایشان دوازده نفر به خلافت خواهند رسید که همگی از قریش‌اند و عزّت اسلام در سایه‌ی خلافت آنان خواهد بود. سپس کلمه‌ای فرمود که من نشنیدم، پس به پدرم گفتم: چه فرمود؟ گفت: همه‌ی آنان از قریش هستند. ^[۲۸۴]»
این حدیث را شیعه و سنی^[۲۸۵] در کتاب‌های حدیثی خود نقل کرده‌اند و همگی صدور آن را از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) قبول دارند. بنابراین مهم آن است که بدانیم این دوازده خلیفه‌ی پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) چه کسانی‌اند. فهمیده می‌شود.
پیامبر صلی الله علیه وآله در هیچ زمانی بدون خلیفه نبوده است. حال باید دید این دوازده نفر کیستند؟تاریخ زندگی خلفای اموی و عباسی نشان می‌دهد که آنان هیچ وقت مایه عزّت اسلام نبودند! ولی دوازده امام شیعه علیه السلام ـ که همگی در عصر خود مظهر تقوا و حافظ سنت رسول خدا صلی الله علیه و‌ آله بوده‌اند، پیوسته مورد توجه صحابه و تابعین و نسل‌های بعدی قرار داشتند و به علم و وثاقت معروف بودند.
علاوه بر این، کسی غیر از شیعه، دوازده امامی را که از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله تا آخر دنیا استمرار داشته باشد، معرفی نکرده است، اگر تنها مصداق حدیث «اثنی عشر خلیفه» را بپذیریم، با مراجعه به تاریخ می‌بینیم که یازده امام آمده و شهید شده‌اند و اکنون دوران امامت و خلافت دوزادهمین امام ـ که حضرت مهدی علیه السلام ـ است.^[۲۸۶]
خلاصه
مجموع اخباری که با عنوان «اثنی عشر خلیفه» و تعابیر همانند آن آمده، نشانگر این است که:
۱ـ امامان دوازده نفر هستند.
۲ـ امامت آنان تا پایان دنیا مستمر است؛ (با توجه به جمله «لایزال الاسلام و لاینقضی» ).
۳ـ همگی آنان از قریش هستند.
۴ـ غیر از شیعه کسی چنین ادعایی ندارد.
۵ـ حضرت مهدی علیه السلام، دوازدهمین امامی است که از سال ۲۶۰ امامت را بر عهده دارد.
پس آن ثقل همدوش قرآن که باید به آن تمسّک نمود و خلیفه‌ای که در پرتو امامت او، اسلام عزیز می‌گردد و نشناختن او باعث خروج از اسلام می شود، همان حضرت مهدی علیه السلام است.
احادیث خاص
باتوجه به احادیثی که گذشت، عقیده به مهدی موعود یکی از مسلمات مذاهب اسلامی بوده و علمای فرقه های مختلف اهل سنت این احادیت را متواتر دانسته مانند :ابن حجر هیثمی مکی، احمد ابوالسرود الصباح الحنفی و شیخ یحیی بن محمد لحنفی و.. ^[۲۸۷]، و اولین کسی که در باره عقیده مهدویت و اوصاف آن سخن گفت خود رسول اکرم (ص) بودند^[۲۸۸] اگرچه در مصداق مهدی موعود اختلاف است اما اصل قضیه از مسلمات فریقین می باشد^[۲۸۹]، حال به روایات خاص در خصوص وجود نازنین حضرت مهدی (عج) می پردازیم :
عرصه‌های مشترک عامه و خاصه در موضوع مهدویّت:
۱- اصل قضیه‌ی مهدویّت
یکی از موارد اتفاقی بین شیعه و اهل سنّت در قضیه‌ی مهدویّت، اتفاق بر اصل آن است. امت اسلامی ـ به غیر از گروهی اندک از غربزدگان و روشنفکر نمایان مانند احمد امین مصری ـ بر این مسأله اتّفاق دارند که در آخر الزّمان شخصی به نام مهدی (علیه السلام) از فرزندان پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) ظهور کرده و زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد.