نتایج آزمون کوواریانس چند متغیره و آزمون تعقیبی بن فرونی به جهت آزمون فرضیه‌‌های پژوهش

جدول (۴-۴): نتایج آزمون F لوین جهت بررسی برابری واریانس‌‌ها

خرده مقیاس تعیین اهداف و راهبرد‌ها
خرده مقیاس تعیین منابع و شرایط
خرده مقیاس تعیین ساختار
خرده مقیاس شناخت فرصت‌‌ها
خرده مقیاس تصمیم‌گیری
نمره کلی رفتار کارآفرینانه

۸۰۷/۰

۷۹۱/۰

۶۴/۰

۶۴۶/۰

۴۱/۰

۹۲۹/۰

میزان F لون

۱

۱

۱

۱

۲

۱

درجه آزادی اول

۴۲

۴۲

۴۲

۴۲

۴۲

۴۲

درجه آزادی دوم

۳۰۹/۰

۴۳۱/۰

۵۳۱/۰

۵۸۵/۰

۶۶۵/۰

۲۳۴/۰

سطح معناداری

همان گونه که در جدول ۴-۴ مشاهده می‌شود در نمره‌‌های ابعاد رفتار کارآفرینانه سطوح معناداری محاسبه شده F لوین از ۰۵/۰ بزرگتر است لذا فرض صفر F لوین در این نمره‌‌ها تأیید می‌شود یعنی واریانس‌‌های سه گروه در این نمره‌‌ها با هم برابرند و می‌توان از تحلیل کوواریانس استفاده کرد.

جدول ۴-۵ خلاصه محاسبات اثرات بین آزمودنی‌‌های الگوی چند محوری شفیع‌آبادی و نظریه یادگیری اجتماعی کرامبولتز و گروه کنترل در نمره‌‌های ابعاد رفتار کارآفرینانه

متغیر‌های وابسته
منبع

تغییرات

مجموع مجذورات
درجه آزادی(df)
میانگین مجذورات
آماره‌ی آزمون F
سطح معناداری

(sig)

اتا

(Eta)

توان آماری
کل رفتار کارآفرینانه

اثر متغیر مستقل

۴۹/۳۴۳

۲

۷۵/۱۷۱

۰۵/۱۹

۰۰۱/۰

۵۰/۰

۱

خطا

۵۱/۳۳۳

۳۷

۰۱/۹

کل تصحیح شده

۹۷/۱۰۱۴

۴۴

خرده مقیاس تصمیم‌گیری

اثر متغیر مستقل

۷۳/۱۳

۲

۸۶۶/۶

۵۱/۱۰

۰۰۱/۰

۳۶/۰

۹۸/۰

خطا

۱۵/۲۴

۳۷

۶۵۳/۰

کل تصحیح شده

۸/۵۶

۴۴

خرده مقیاس شناخت فرصت‌‌ها

اثر متغیر مستقل

۶۴/۸

۲

۳۲/۴

۹۱/۴

۰۱۳/۰

۲۱/۰

۷۷/۰

خطا

۵۱/۳۲

۳۷

۸۷۹/۰

کل تصحیح شده

۵۷/۵۸

۴۴

خرده مقیاس تعیین ساختار

اثر متغیر مستقل

۴۶/۵

۲

۷۳/۲

۴۹/۱۰

۰۰۱/۰

۳۶/۰

۹۸/۰

خطا

۶۳/۹

۳۷

۲۶/۰

کل تصحیح شده

۹۷/۲۴

۴۴

خرده مقیاس تعیین منابع و شرابط

اثر متغیر مستقل

۸۵/۱۳

۲

۹۲/۶

۱۵/۵

۰۱۱/۰

۲۱/۰

۷۹/۰

خطا

۷۳/۴۹

۳۷

۳۴/۱

کل تصحیح شده

۸/۸۴

۴۴

خرده مقیاس تعیین اهداف و راهبرد‌ها

اثر متغیر مستقل

۳/۳۵

۲

۶۵/۱۷

۸۸/۱۴

۰۰۱/۰

۴۴/۰

۹۹/۰

خطا

۸۹/۴۳

۳۷

۱۸/۱

کل تصحیح شده

۵۷/۱۲۲

۴۴

۰۵/۰>P

در جدول ۴-۵ خلاصه محاسبات اثرات بین آزمودنی‌‌ها با درجات آزادی (۳۷ و ۲) درج شده است و با در نظر داشتن میزان خطا (تفاوت‌‌های فردی) در نمره‌‌های ابعاد رفتار کارآفرینانه، سطوح معناداری به دست آمده در کلیه متغیر‌های وابسته از خطای ۰۵/۰ کوچک‌ترند و از لحاظ آماری ‌معنا دارند. جهت بررسی دو به دوی گروه‌‌ها و آزمون فرضیه‌‌های پژوهش از آزمون تعقیبی بن فرونی استفاده شده است.

جدول ۴-۶ نتایج آزمون بن فرونی جهت مقایسه میانگین نمره‌‌های ابعاد رفتار کارآفرینانه دانش‌آموزان در بین سه گروه الگوی چند محوری شفیع‌آبادی، نظریه یادگیری اجتماعی و کنترل

گروه‌ها
گروه‌ها
مدل چند محوری شفیع‌آبادی
یادگیری اجتماعی
کنترل
نمره کل رفتار کارآفرینانه

مدل چند محوری شفیع‌آبادی

۷۳/۱۲

—

۱

۰۰۱/۰

نظریه یادگیری اجتماعی

۲/۱۲

۱

—

۰۰۱/۰

کنترل

۳۳/۶

۰۰۱/۰

۰۰۱/۰

—

خرده مقیاس تصمیم‌گیری

مدل چند محوری شفیع‌آبادی

۲۷/۳

—

۱

۰۳/۰

نظریه یادگیری اجتماعی

۲۷/۳

۱

—

۰۳/۰

کنترل

۲۷/۲

۰۳/۰

۰۳/۰

—

خرده مقیاس شناخت فرصت‌ها

مدل چند محوری شفیع‌آبادی

۵۳/۱

—

۱

۰۲/۰

نظریه یادگیری اجتماعی

۵۳/۱

۱

—

۰۲/۰

کنترل

۴۷/۰

۰۲/۰

۰۲/۰

—

خرده مقیاس تعیین ساختار

مدل چند محوری شفیع‌آبادی

۹۳/۱

—

۱

۰۰۳/۰

نظریه یادگیری اجتماعی

۷۳/۱

۱

—

۰۲/۰

کنترل

۰۷/۱

۰۰۳/۰

۰۲/۰

—

خرده مقیاس تعیین منابع و شرایط

مدل چند محوری شفیع‌آبادی

۳۳/۲

—

۱

۰۱/۰

نظریه یادگیری اجتماعی

۴۷/۲

۱

—

۰۰۷/۰

کنترل

۱

۰۱/۰

۰۰۷/۰

—

خرده مقیاس تعیین اهداف و راهبرد‌ها

مدل چند محوری شفیع‌آبادی

۶۷/۳

—

۱

۰۰۱/۰

نظریه یادگیری اجتماعی

۲/۳

۱

—

۰۱/۰

کنترل

۶/۱

۰۰۱/۰

۰۱/۰

—

با توجه به نتایج آزمون بن فرونی فرضیه‌‌های زیر آزمون می‌شوند:

فرضیه اول:

الگوی چند محوری شفیع‌آبادی بر ابعاد رفتار کارآفرینانه دانش‌آموزان تاثیر معنادار دارد.

این مسئله را کاملاً می‌توان در قوانین اساسی دیگر کشورها مشاهده کرد. به عنوان نمونه می‌توان به انگلستان یا فرانسه اشاره کرد که، اصطلاح تفکیک قوا در متن و اصول ق. اساسی و دیگر قوانین آن کشورها به چشم نمی‌خورد. اما در رویه و عرف وساختار سیاسی شان، تفکیک قوا را به طور مشهود پذیرفته اند.

اما در ایران با توجه به ذیل اصل ۵۷ قانون اساسی، و همچنین با توجه به اختیاراتی که برای رهبری دراصول ۱۱۰ و ۱۱۲ ق . اساسی در نظر گرفته شده ،به بررسی تفکیک قوا در نظام ایران می‌پردازیم.

گفتار دوم:بررسی جایگاه رهبری در مفهوم کلاسیک تفکیک قوا

با توجه به اختیاراتی که برای رهبری به طور صریح در اصل ۱۱۰ و ۱۱۲ ق. اساسی و همچنین اصل ۵۷ ق. اساسی در نظر گرفته شده می‌توان جایگاه رهبری را به عنوان قوه چهارمی که در رأس دیگر قوا جای دارد و نه همتراز دیگر قوا در نظر گرفت.

و با توجه به مفهوم کلاسیک تفکیک قوا اگر جایگاه رهبری را به عنوان قوه چهارم، که در رأس دیگر قواست، در نظر بگیریم می‌توان گفت، در نظام ایران تفکیک قوا وجود دارد، اما نه از نوع افقی، بلکه از نوع عمودی آن. و اگر سه قوه (مجریه، مقننه و قضاییه) را جدا از قوه چهارم بررسی کنیم می‌توان گفت، در بین آن سه قوه تفکیک افقی قوا حاکم است.

‌به این دلیل که تفکیک قوا در مفهوم کلاسیک آن یک تفکیک نهاد ی و ارگانیک است. و در تفکیک نهادی این اصطلاح قدرت است که، برآن تأکید می شود و بیش از هر چیزی این قدرت است که، تقسیم می شود(قدرت اجرایی، قدرت قانون گذاری، قدرت قضایی)، (ویژه،۱۳۹۰، ص ۲-۵).

‌بنابرین‏ در مفهوم کلاسیک تفکیک قوا. جایگاه رهبری با توجه به اختیارات در نظر گرفته شده، در ق. اساسی ، در عرض دیگر قوا نیست، بلکه در طول دیگر قوا قرار دارد، ‌بنابرین‏ تفکیک از نوع عمودی است. پس در معنی کلاسیک می‌توان گفت نظام ایران ، نظامی است، که دارای چهار قوه که قوه رهبری ^[۲۵]در رأس دیگر قواست و تفکیک از نوع عمودی آن است و در تفکیک عمودی قوا ، تعادل ‌و توازن مطرح نیست.

«نهادی عمل کردن رهبر، و اختیارات قابل توجهی که ‌در مورد قوای سه‌گانه دارد (همچون تعیین سیاست‌های کلی نظام و نظارت بر آنان و تنظیم روابط شان با یکدیگر و حل اختلافات بین آن‌ ها) باعث می‌شود، که بتوانیم نهاد رهبری را قوه چهارمی در رأس به قوای سه‌گانه بدانیم، درست است که در قانون اساسی با نام «قوه» از نهاد رهبری یاد نشده، ولی تمام آنچه به منظور تحقق یک قوه لازم است، برای رهبر در نظر گرفته شده است»(ارسطا،۱۳۸۹ ص۸۶ ) .

شاید مهمترین انتقادی که مخالفان نظام جمهوری اسلامی ، در باره قوه رهبری ابراز کنند ، این باشد، که با توجه به اختیاراتی که قانون اساسی برای مقام رهبر ی در نظر گرفته، نمی توان تفکیک قوا را عملی دانست، حال ما در گفتار بعدی ، با توجه به نظریات تفکیک قوای مدرن، به بررسی این موضوع می پردازیم.

گفتار سوم: برررسی جایگاه رهبری در مفهوم مدرن تفکیک قوا

با توجه به اینکه در مفهوم مدرن تفکیک قوا این کاردکرد هاست، که تفکیک می‌شود و تعادل و توازن باید بین کارکردهای اجرایی و قانون نگذاری و قضایی برقرار شود. و با توجه به اینکه در قانون اساسی ایران، ، برای قوه رهبری ماهیت کارکردی قائل نشده و قوه رهبری نیز مستقیما مسئولیت های اجرایی ،تقنینی وقضایی ندارد. می‌توان گفت در مفهوم مدرن تفکیک قوا، قوه چهارم، منافاتی با تفکیک افقی قوا ندارد. زیرا در تفکیک مدرن قوا این کارکردها است که تفکیک می‌شوند. و در این مفهوم، هرچند تعداد، نهاد دیگری هم که درساختار نظام قرار داشته باشند، به شرطی که ماهیت کارکردی(اجرایی، قضایی و قانونونگذاری) نداشته باشد، منافاتی با تفکیک قوای افقی ندارند . چون آن تعادل و توازنی که مدنظر تفکیک قوای مدرن است، باید بین کارکردهای موجود در سه قوه برقرار شود، حال می‌توان قوه چهارم (قوه رهبری) را در مفهوم مدرن تفکیک قوا،به عنوان قوه تعدیل کننده که در رأس دیگر قواست در نظر گرفت که در کلام و سخن برخی از حقوق‌دانان و متفکران به آن اشاره شده ^[۲۶] .

‌بنابرین‏ قوه رهبری می‌تواند با نظارت و حل اختلاف، و قدرت تعدیل کننده‌ای خود، نقش قوه تعدیل کننده را در نظام ایران ایفا کند. و چون ماهیت کارکردی ندارد، منافاتی با تفکیک افقی قوا ندارد.

همچنین مخالفت های، مخالفان قوه تعدیل کننده، هم از آنجا ناشی می‌شود که، از نگاه آن ها چون قوه تعدیل کننده باید از قدرت بیشتری نسبت به سه قوه دیگر برخوردار باشد، و در رأس آن‌ ها قرار داشت باشد، آن را مخالف تفکیک قوا می‌دانستند. و به نظر، بن ژامن کنستان و طر‌فداران آن، این ایراد را وارد می‌کردند که دیگر نمی‌توان از تقسیم مساوی قدرت بین قوا صحبت کرد، چون قوه تعدیل کننده، باید دارای قدرت بیشتری باشد. این در حالی است که این ایراد دیگر به تفکیک قوای مدرن وارد نیست. و قوه چهارم منافاتی با تفکیک قوا ندارد. به شرطی که ماهیت کار کردی نداشته باشد، و وظایف کارکردی به خود نگیرد.

« مقصود از قوه تعدیل کننده قوه‌ای است بی‌طرف که، فوق سایر قواست ،که اگر میان پارلمان و هیات دولت اختلافی بروز کند، قوه تعدیل کننده می‌تواند دخالت کند و در حدود اختیاراتی که قانون اساسی بدان بخشیده است کشور را از بحران و رژیم را از خطر سقوط و جامعه را از هرج‌ومرج نجات دهد. این قوه گاهی حکم آشتی دهنده و زمانی رسالت حل و فصل کننده دارد اگر قانون مصوب پارلمان بر خلاف مصلحت جامعه وضع شده باشد قوه تعدیل کننده باید بتواند از اجرای آن جلوگیری کند». (قاضی ، ۱۳۷۷،ص۱۷۱ ).

« با توجه به اختیاراتی که در رهبر نسبت به قوای سه‌گانه دارد (اصل ۵۷ ق. اساسی و اصل ۱۱۰ ق. اساسی) و نیز با عنایت به بند هشت اصل ۱۱۰ که حل معضلات نظام را که از طریق عادی قابل حل نیست، جزء اختیارات رهبری می‌داند، که از طریق مجمع تشخیص مصلحت نظام انجام می‌شود، بدون شک می‌توان رهبر را مظهر قوه تعدیل کننده دانست» (ارسطا ،۱۳۸۹ ، ص ۸۷).

گفتار چهارم: مقایسه رهبر ایران با سایر رؤسای کشور در دیگر کشورها

عده ای رئیس کشور در دیگر کشورها را از جمله انگلستان و آمریکا و فرانسه را با رهبری در ایران مقایسه می‌کنند، در حالی که این مقایسه یک مقایسه مع الفارق است.

بند اول:در کشورهای با عنوان جمهوری

در کشورهایی که رئیس کشور انتخابی است، (چه انتخابات مستقیم چه انتخابات غیرمستقیم) رئیس کشور چه دارای اختیارات و سیعی باشد، مانند رئیس کشور در نظام‌های ریاستی مثل آمریکا، و چنانچه دارای اختیاراتی وسیعی نباشد مثل رئیس کشور در نظام‌های پارلمانی مثل ایتالیا و آلمان.

۱-در نظام‌های ریاستی

رئیس کشور در نظام‌های ریاستی مثل آمریکا، همان رئیس جمهوری است، که در رأس قوه مجریه به مسئولیت خود می‌پردازد.

‌بنابرین‏ رئیس کشور در نظام ریاستی آمریکا، و تا حدود زیادی فرانسه ، به دلیل اینکه هم رئیس کشور است، و هم رئیس دولت و قوه مجریه دارای اختیارات وسیع است:

«در نظام‌های جمهوری ریاستی چون آمریکا و نیمه ریاستی مانند فرانسه، رئیس جمهور به عنوان رئیس کشور نیز شناخته می‌شود.رئیس جمهور آمریکا در برابر پارلمان مسئول شناخته نمی‌شود (جز در خیانت به کشور) و فرماندهی کل قوا و نصب همه کارگزاران اجرایی بدون دخالت کنگره برعهده او می‌باشد … او طرف قراردادهای خارجی محسوب می‌شود» ( عمید زنجانی،۱۳۸۳، ص ۱۷۳).

۲-۴-۲- اهداف MBCT

دوهدف اصلیMBCT آگاهی یابی از افکار، احساسات و حس های بدنـی می باشـد کـه ممکن است در شکل­ گیری شروع یک دوره نقش داشته باشند و هدف دیگر آن تغییر ارتباط بیمار با افکارش می‌باشد. منظور از هدایت خودکار آن است که فرد به صورت ناهشیارانه ‌بر اساس منطق و اصول شخصی خود به صورت مکانیکی بدون آگاهی از فرایندهای دخیل در رفتارش(افکار، احساسات و حس­های بدنی)عمل می­ کند. این وضعیت به حالتی اشاره دارد که بدن به انجام یک عمل می ­پردازد در حالی که ذهن مشغول عمل دیگری است، بدون آگاهی از این فرایند در چنین شرایطی ذهن نسبت به افکار منفی که در فرد افسرده توانایی برانگیختن حالت های شدیدتر غم را دارند آسیب پذیرتر می‌گردد. این وضعیت بی­توجهی به عنوان عدم حضور ذهن تعریف می شود که ممکن است مسیری باشد که منجر به فرو رفتن بیمار در دوره افسردگی گردد(خانی پور، ۱۳۸۹).

حضور ذهن به افراد کمک می­ کند تا از حالت ذهنی که همواره درحال ارزیابی و قضاوت کردن درباره عملکرد باشند به حالت ذهنی بودن تغییر وضعیت دهند. اگرچه بودن ممکن است یک مفهوم محض در نظر گرفته شود اما تا حدودی با احساس ترغیب شدن برای موفقیت­های جدید و احساس باز بودن و آمادگی برای مواجهه با ادراک های غلطی که در گذشته از آن ها پیروی می­شد شبیه ‌می‌باشد. همچنین است شباهتی که بین این حالت با گم گشتگی موقتی که پس از انتخاب مسیری جدید در فرد تجربه می شود. هدف به کار گیری تمرینی مانند حضور ذهن از تنفس به چالش کشیدن روش حل مسئله عقلانی و هوشمندانه و همچنین به چالش کشیدن انتظارات کمال گرایانه ای است که بسیاری از افراد از آن ها برای غلبه بر افسردگی استفاده می‌کنند. این رویکرد متفاوت مسیری را که در آن تأکید بر روی بودن به جای انجام دادن می‌باشد را بیشتر مورد تأکید قرار می‌دهد، مسیری که از هوشیار شدن نسبت به تجارب مثبت و منفی حمایت می‌کند. زمانی که افراد از افکار و احساساتشان آگاه شدند، آن­ها اهدافی را که برای اجتناب از آن افکار و احساسات دارند را رها کرده و به جای آن تمرکز را بر روی تنفسشان متمرکز می‌کنند. آموختن شیوه رها شدن از افکار، احساسات و حس­های بدنی مرتبط با افسردگی در توسعه حضور ذهن نسبت به تنفس گام بسیار مهمی ‌می‌باشد(خانی پور، ۱۳۸۹).

۲-۴-۲-۱- رها کردن

رها کردن^[۱۱۷] فرایندی است که وقوع آن در زمانی است که مراجع مسیر جدیدی را ورای منطق شخصی خود که تشدید کننده افسردگی می‌باشد برمی­گزیند. مشابه این فرایند در درمان آدلری زمانی است که مراجع جدا شدن از اهداف قدیمی و سبک های خود محافظت گرایانه و تفوق فردی بر دیگران را رها می‌کند(خانی پور، ۱۳۸۹).

۲-۴-۲-۲- ماندن در لحظه حال

هدف جلسه چهارم اکتشاف شیوه ای برای ماندن در لحظه حال در مواجهه با گرایش به نشخوار فکری نسبت به افکار و تجارب منفی ‌می‌باشد. ماندن در لحظه حال شامل تمرین رها کردن افکار، احساسات و حس­های بدنی مرتبط با تجارب افسردگی و هوشیار بودن نسبت ‌به این فرایند ‌می‌باشد. ماندن در لحظه حال در زمانی که افکار، احساسات و حس­های بدنی ظاهر می‌شوند به فرد اجازه می‌دهد که قضاوت و ارزیابی را رها کند. در چنین حالتی فرد به جای مبارزه با افکار، احساسات و یا حس­های بدنی خود با آگاه ماندن از این فرایندها مسیر جدیدی را خلق می‌کند. این فرایند در دیدگاه آدلری به عنوان شیوه­ای برای اکتشاف و آزمودن با اهداف جدید و هوشیارانه زندگی که مفید و امید بخشند و آگاه شدن از تجربه کردن احساسات مثبت تر درباره خود و بها دادن بیشتر به جامعه تبیین می شود. هدف جلسه ششم تغییر دیدگاه فرد از حالت در نظر گرفتن افکار به عنوان حقایق به سوی در نظر گرفتن آن­ها به صورت ابژه های آگاهی و کاهش میزان همانند سازی با آن­هاست(خانی پور، ۱۳۸۹).

۲-۴-۳- ملاحظاتی در ارتباط با کاربرد حضور ذهن برای متخصصین:

۲-۴-۳ -۱-آیا حضور ذهن با فارماکوتراپی سازگاری دارد؟

متأسفانه پژوهش­های اندکی برای پاسخ گویی ‌به این سوال انجام شده است. در بسیاری از موارد حضور ذهن شق مناسب و معتبری برای افراد مبتلا به درجات خفیف و متوسط افسردگی و اضطراب و گروهی از بیمارانی که در برابر مصرف دارو مقاومت می‌کنند به حساب می ­آید. در اغلب موارد البته این نوع درمان به عنوان یک درمان الحاقی تلقی می شود. البته این مسئله که آیا درمان­های مبتنی بر حضور ذهن دارای چه اثراتی بر روی حضور ذهن هستند و یا این­که ‌در مورد رابطه حضور ذهن بر روی میزان اثر بخشی درمان­های دارویی سؤالاتی وجود دارد که پژوهش­های آینده باید برای حل آن­ها برنامه­ ریزی کنند(ایوانوفسکی و مالاهی^[۱۱۸]، ۲۰۰۷).

۲-۴-۳-۲- آیا برای آموزش حضور ذهن یک متخصص حتما لازم است خود نیز تمرین­ها را انجام دهد؟

البته این در سنت بودایی برای معلمین این گونه تمرین­ها ضروری است که خودشان افراد خبره ای از لحاظ این تمرین­ها باشند . ‌بنابرین‏ ،این اصل در برنامه های رایج در حضور ذهن نیز دنبال می شود. منطق زیربنایی که در اینجا وجود دارد آن است که تعهد ‌و الگو بودن درمانگر برای بیمار در شرایطی که خود درمانگر تمرین­ها را انجام ندهد امکان پذیر نخواهد شد. با این حال ‌در مورد این مسیله در سایر الگوهای اشتقاقی درمانی از حضور ذهن مانند ACT و DBT سخت گیری های آن چنانی مانند MBCT وجود ندارد(ایوانوفسکی و مالاهی، ۲۰۰۷).

۲-۴-۴- آیا حضور ذهن در گروه یاد گرفته می شود یا در درمان انفرادی؟

اکثر روان پزشکان و متخصصین سلامت روانی عادت کرده‌اند که مداخلات خود را بیشتر در قالب انفرادی ارائه دهند . معمولا حضور ذهن در قالب گروهی اجرا می شود. درمان به شیوه گروهی به صورت بالقوه رویکرد به صرفه ای نسبت به درمان انفرادی است. همانند سایر برنامه های درمانی که به صورت گروهی انجام می‌شوند، ساختار گروه برای شرکت کنندگان در دوره حضور ذهن مزایای دیگری همچون یادگیری بین فردی، افزایش مشارکت برای اعضای گروه برای حمایت از یکدیگر را فراهم می‌کند. با این حال چنین شرایطی کار را برای یک آموزش دهنده دوره مبتنی بر حضور ذهن دشوارتر می‌کند، زیرا او علاوه بر آموزش مهارت­ های حضورذهن باید مهارت­ های کنترل گروه را نیز به خوبی به کار گیرد(ایوانوفسکی و مالاهی ،۲۰۰۷).

۲-۴- ۵-دستورالعمل جلسات MBCT

برنامه MBCT برنامه ای ۸ هفته ای، با یک جلسه ۲ ساعته در هفته است. هر جلسه گروهی تقریبا ۱۲ درمانجو را شامل می‌گردد. برنامه به دو جزء اصلی تقسیم می‌گردد: در جلسات یک تا چهارم، به درمانجویان آموزش داده می­ شود از تغییر پایدار ذهن و چگونگی تمرکز روانی با بهره گرفتن از فن تن­کاوی، تنفس عمیق، یا فنون دیگر هشیاری ذهن آگاه شوند، درمانجویان همچنین یاد می گیرند که چگونه تفکرات و احساسات منفی می ­تواند از ذهن آن ها برخیزد(یونسی و رحیمیان بوگر، ۱۳۸۷).

وقتی در پژوهش­ها تفاوت‌های بین دو جنس موردمطالعه قرار ‌می‌گیرد، این احتمال وجود دارد که وجود تفاوت به دلیل تفاوت نوع تربیت و تبلیغات و… باشد؛ در همین راستا، بیولنز و بالک (۲۰۰۸) در پژوهش خود نقش تأثیر انواع خاصی از برنامه ­های رسانه­های جمعی بر درک خطر ترافیکی را بررسی کردند. یکی از نتایج به دست‌آمده‌ آن‌ ها بیان می­ کند که درک خطر ترافیکی پسرها بیشتر تحت تأثیر برنامه ­های تلویزیونی قرار ‌می‌گیرد. آن‌ ها بیان کردند که برنامه ­های تلویزیونی بر روی رانندگی با سرعت، رانندگی بعد از مصرف الکل از طریق تأثیر گذاشتن بر روی درک خطر ترافیکی تأثیر دارد. در انتها، آن‌ ها برای گروه برنامه­ ریزان پیشگیری پیشنهاد ‌می‌کنند عملیات ایمن ترافیکی را در برنامه ­های تلویزیونی نوجوانان بگنجانند قبل از اینکه آن‌ ها رانندگی واقعی را تجربه کنند.

سن و تجربه رانندگی

فین و براگ^[۱۵۴] (۱۹۸۶) احتمال بالای خطر تصادف در رانندگان جوان­تر را به عدم موفقیت آن‌ ها در پیش ­بینی موقعیت­های خطر مرتبط دانسته است. برای اثبات این موضوع، مک­نایت و مک­نایت^[۱۵۵] (۲۰۰۳) با تجزیه‌و تحلیل ۲۰۰۰ تصادف­هایی که مسبب آن‌ ها رانندگان جوان و تازه ­کار آمریکایی بودند، ‌به این نتیجه رسیدند که پیش ­بینی و شناسایی نکردن به‌موقع خطرات در ۴۴ درصد تصادفات نقش داشتند. کیوامبای و واتز (۱۹۸۱) در پژوهش خود با بیان اینکه زمان واکنش برای محرک­های ساده و معمولی در افراد جوان­تر بیشتر است ولی راننده­هایی با سنین ۲۵ تا ۵۵ سال به طور معناداری سریع­تر از رانندگان با سن زیر ۲۵ سال به خطرات بالقوه­ای نشان داده شده در شبیه­ساز پاسخ دادند، به نتیجه مشابهی در این خصوص رسیده بودند (هورسویل و همکاران، ۲۰۰۸؛ مک­کنا و کریک، ۱۹۹۱؛ اسمیث و همکاران، ۲۰۰۹؛ والز و هورسویل، ۲۰۰۷؛ وتون، هورسویل، هاثرلی، وود، پاچانا، و آنستی، ۲۰۱۰). آرنت^[۱۵۶] (۲۰۰۲) و دیری و فیلدز (۱۹۹۹) بیان ‌می‌کنند، شواهد این واقعیت را نشان می­دهد که رانندگان جوان­تر تمایل دارند تا خطر تصادفات در موقعیت­های خطرناک را کم برآورد کنند و در مقابل آن، توانایی­هایشان برای اجتناب از تهدیداتی که شناسایی‌شده را بیش برآورد کنند. این یافته­ ها با نتایج دی­جوی^[۱۵۷] (۱۹۹۲) هم‌راستا بود، او نیز ‌به این نتیجه رسید، همین خوش­بینی بیش‌ازحد رانندگان جوان­تر به توانایی­هایشان است که به بروز بالاتر اشتباه در تصادفات این گروه منجر شده است. فین و براگ (۱۹۸۶)، گریگرسن^[۱۵۸] (۱۹۹۶)، و پک^[۱۵۹] (۱۹۸۵، ۱۹۹۳) نیز در پژوهش­های خود با بررسی این دیدگاه غیرواقعی ذهنی در رانندگان جوان به نتایج مشابهی دست‌یافته‌اند (به نقل از ماستن^[۱۶۰]، ۲۰۰۴).

دو متغیر سن و تجربه رابطه تنگاتنگی با هم دارند که در برخی موارد تفکیک کامل این دو از هم که اگر ممکن باشد بسیار مشکل است. پژوهش­ها نشان می­ دهند، نوجوانان تمایل دارند میزان بالاتری از خطرات رانندگی را تحمل کنند در واقع خطرپذیر^[۱۶۱]ترند، ازنظر تجربی هم نوجوانان به خاطر فقر تجربه و توانایی، نمی ­توانند خطرات در حین رانندگی را به‌درستی شناسایی کنند. باور اشتباهشان درباره اینکه می ­توانند از خطرات بکاهند، نیز به دو دلیل سن کم و کمبود تجربه است (آرنت، ۲۰۰۲؛ دیری و فیلدز، ۱۹۹۹)؛ ‌بنابرین‏، مانند هر مهارت دیگری، این فرض منطقی به نظر می­رسد که راننده­ها توانایی درک خطر خود را با افزایش تجربه­شان در این زمینه بهبود می­بخشند (آندروود و همکاران^[۱۶۲]، ۲۰۰۵). در همه جای دنیا رانندگان کم­تجربه بسیار نقش پررنگ­تر در تصادفات و مرگ­ومیرهای ناشی از آن دارند و در این‌بین نیز رانندگان تازه ­کار مرد نیز در صدر لیست قرار دارند. در اکثر پژوهش­ها (برای نمونه، ساگبرگ^[۱۶۳]، ۱۹۹۸؛ گریگرسن و بجورالف^[۱۶۴]، ۱۹۹۶) نشان داده شده که علاوه فاکتورهای مربوط به سن، فقدان مهارت­ های مربوط به رانندگی، به عنوان یک عامل مهم درگیر در تصادفات توصیف می­ شود. بخصوص رانندگان تازه ­کار بیشتر به نظر می­رسد فاقد مهارت­ های زیر باشند: داشتن توانایی مشاهده اطلاعات مربوط به موقعیت‌های ترافیکی، تمرکز داشتن بر جنبه­ های مختلف محیط ترافیکی که به طور بالقوه دارای خطر است، و ایجاد ارتباط و پیوند بین عکس‌العملشان (رفتار) به مهارت­هایشان (رولوفز، ویسرز، اونا و ناگل، ۲۰۰۹).

باوجوداینکه مهارت­ های عمومی رانندگی مانند همکاری و هماهنگی دست و چرخ و یا رانندگی بین خطوط بسیار آسان است، شکل­ گیری و توسعه مهارت ­ها و توانایی‌های رانندگی ایمن مانند آگاهی از موقعیت­های بالقوه خطرناک و درک خطر مستلزم گذشت زمان هستند (دیری،۱۹۹۹؛ استرادلینگ و مادوز^[۱۶۵]، ۲۰۰۱؛ به نقل از یونال، ۲۰۰۶؛ بورووسکی، شینارو اورون-گیلاد، ۲۰۱۰؛ هاورث و میول­ویهیل، ۲۰۰۶). بورووسکی، شینار و اورون-گیلاد (۲۰۱۰) در پژوهش خود بیان ‌می‌کنند که رانندگان باتجربه و مسن­تر نسبت به رانندگان جوان بی­تجربه به خطرات بالقوه حساسیت بیشتری از خود نشان می­ دهند. موقعیت­های بالقوه خطرناک آن‌هایی هستند که وقایع به صورت ناخواسته و برنامه­ ریزی نشده رخ می­ دهند. بورووسکی، شینار و اورون-گیلاد (۲۰۱۰) در پژوهش خود تحت عنوان سن، مهارت و درک خطر در رانندگی بیان ‌می‌کنند که رانندگان باتجربه و مسن در تشخیص خطر واقعی و تشخیص خطر بالقوه به یک اندازه و به‌خوبی مهارت دارند. این در حالی است که رانندگان جوان و بی­تجربه هنگامی متوقف شدند و یا ایستادند که موقعیت بسیار خطرناک گزارش‌شده بود. رانندگان جوان­تر به‌واسطه فقر دانش مبتنی بر تجربه رانندگی، تمایل دارند در درجه­ اول به خطرات واقعی پاسخ دهند و آن‌ ها به موقعیت‌های بالقوه خطرناک یا دیر پاسخ می­ دهند یا اصلاً پاسخی نمی­دهند و در ادامه بیان ‌می‌کنند که در موقعیت­های خطر واقعی بین افراد ازنظر گروه سنی مختلف، تفاوت معناداری دیده نشده است. (بورووسکی، شینارو اورون-گیلاد، ۲۰۱۰؛ سومر، ۲۰۱۱).

پیشینه عملی تحقیق

آزموده و همکاران (۱۳۸۶) عنوان کردند که بین جهت گیری مذهبی و متغیرهای شادکامی و سرسختی روانشناختی رابطه معنادار وجود دارد و افراد با جهت گیری درونی نسبت به افراد با جهت گیری بیرونی از تعهد، مهار و مبارزه جویی بیشتری برخوردارند. دیگر نتایج آن ها دلالت می کرد که بین زنان و مردان از نظر سرسختی روانشناختی تفاوت معنی داری هست و دختران از سطح سرسختی روانشناختی قوی تری برخوردارند.

نریمانی (۱۳۸۶) نشان داد بین متغیرهای سرسختی روانشناختی، سبک های تفکر و مهارت های اجتماعی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه مثبت معناداری وجود دارد و از سه متغیر پیش بین تنها متغیرهای سرسختی روانشناختی و سبک های تفکر قابلیت پیش‌بینی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را داشتند.

درتحقیق کامیار(۱۳۸۶) رابطه معناداری بین عوامل خود انگیزی در هوش هیجانی با عوامل سرسختی دیده نشد. یافته دیگر این پژوهش حاکی بود که زنان و مردان از نظر سرسختی و هوش هیجانی تفاوتی ندارند (یاسمی نژاد، محمدیان و فعلی، ۱۳۹۰).

مصاحبی(۱۳۸۳) در پژوهش خود با عنوان رابطه بین رضایت زناشوئی و میزان انعطاف پذیری بین زن وشوهرها ‌به این نتیجه رسید که همسانی در انعطاف پذیری یکی از ویژگی های شخصیتی افراد است که با رضایت از زندگی زناشوئی ارتباط دارد.

در پژوهش نادری و همکاران(۱۳۸۸) رابطه هوش معنوی و هوش هیجانی با رضایت از زندگی سالمندان، نتایج نشان داد که بین هوش معنوی و رضایت از زندگی، همچنین بین هوش هیجانی و رضایت از زندگی رابطه معنی داری وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون با روش ورود نشان داد که متغیرهای هوش معنوی، هوش هیجانی به ترتیب پیش‌بینی کننده رضایت زندگی بودند.

اسماعیل خانی و همکاران(۱۳۸۸) در پژوهشی با عنوان بررسی روابط ساده و چندگانه هوش هیجانی، خود کارآمدی و سرسختی روان شناختی با سبک مدیریت تعارض سازش در دانشجویان، نشان دادند که: الف) بین هوش هیجانی و سبک مدیریت تعارض سازش رابطه معنی داری وجود ندارد. ب) بین خود کارآمدی و سبک مدیریت تعارض سازش رابطه منفی و معنی دار وجود دارد. ج) بین سرسختی روان شناختی و سبک مدیریت تعارض سازش رابطه منفی و معنی دار وجود دارد. د) نتایج تحلیل رگرسیون به روش ورود مکرر نشان داد که بین متغیرهای پیش بین با متغیر سبک مدیریت تعارض سازش، همبستگی چندگانه وجود دارد. هم چنین نتایج تحلیل رگرسیون به روش مرحله ای نشان داد که از میان مجموع متغیرهای پیش بین تنها متغیرهای سرسختی روان شناختی و هوش هیجانی به ترتیب، قادر به پیش‌بینی سبک مدیریت تعارض سازش هستند.

در پژوهشی با عنوان بررسی رابطه هوش هیجانی و رضایت زناشویی که توسط سلیمانیان و محمدی (۱۳۸۸) انجام شد. نتایج تحقیق نشان داد بین هوش هیجانی و رضایت زناشویی همبستگی مثبت معناداری وجود دارد و هوش هیجانی به تنهایی ۳۰ درصد از تغییرات رضایت زناشویی را تبیین می‌کند. همچنین این تحقیق نشان داد بین مؤلفه‌ های هوش هیجانی (توجه، وضوح، بازسازی خلقی) و رضایت زناشویی همبستگی مثبت معناداری وجود دارد. نتیجه تحلیل رگرسیون چند گانه گام به گام نشان داد عامل توجه بیشترین توانایی تبیین تغییرات رضایت زناشویی را دارد و ۱۹ درصد از تغییرات رضایت زناشویی را تبیین می‌کند. عامل وضوح ۷ درصد و عامل بازسازی ۳ درصد از تغییرات رضایت زناشویی را تبیین کرده‌اند. نتیجه تحقیق همچنین نشان داد میزان هوش هیجانی در زنان به طور معناداری بیشتر از مردان است

در پژوهش کامیار و یزدی (۱۳۸۶) با عنوان بررسی رابطه سرسختی با هوش هیجانی و مقایسه آن در زنان و مردان دانشجوی شاغل دانشگاه های شهر تهران، نتایج نشان داد که بین سرسختی و هوش هیجانی دانشجویان، رابطه معنادار وجود دارد؛ همچنین بین مؤلفه‌ های تعهد، کنترل، و چالش در سرسختی و مؤلفه‌ های خودآگاهی، خودکنترلی، هشیاری اجتماعی و مهارت های اجتماعی در هوش هیجانی رابطه وجود دارد؛ نیز، رابطه معناداری بین مؤلفه‌ های خودانگیزی در هوش هیجانی با مؤلفه‌ های سرسختی دیده نشد. آخرین یافته های این پژوهش حاکی از آن است که زنان و مردان از نظر سرسختی و هوش هیجانی تفاوتی ندارند.

فروغی، حسینیان و یزدی (۱۳۸۷)در بررسی رابطه بین هوش هیجانی و مؤلفه‌ های آن با رضایت زناشویی کارکنان بیمارستان به نتایج زیر رسیدند بین هوش هیجانی و رضایت زناشویی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد (r<0.39 p<0.01). همچنین بین مؤلفه‌ های هوش هیجانی (خود آگاهی، همدلی، خودکنترلی و مهارت های اجتماعی) و رضایت زناشویی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. بین مؤلفه‌ خود انگیزی و رضایت زناشویی رابطه معناداری به دست نیامد.

صلاحیان و همکاران(۱۳۸۹) در بررسی رابطه بین هوش هیجانی و بخشودگی با تعارضات زناشویی نتایج به دست آمده از تحلیل رگرسیون نشان داد که هوش هیجانی و بخشودگی زوج ها پیش بین متغیر تعارضات زناشویی بوده است.

در پژوهش زرگر، نجاریان و نعامی (۱۳۸۷) که به بررسی رابطه ویژگی های شخصیتی (هیجان خواهی، ابراز وجود، سرسختی روانشناختی)، نگرش مذهبی و رضایت زناشویی با آمادگی اعتیاد به مواد مخدر در کارکنان یک شرکت صنعتی در اهواز پرداختند. یافته های پژوهش نشان داد که کارکنانی که نارضایتی بیشتری از همسر دارند آمادگی به اعتیاد بیشتری دارند. کارکنان هیجان خواه بالا، سرسختی روانشناختی پایین و نگرش مذهبی پایین، آمادگی به اعتیاد سربالاتری داشتند. بالاترین ضریب همبستگی مربوط به رضایت از همسر بود که مهمترین متغیر پیش بین در این پژوهش می‌باشد. بین ابراز وجود و آمادگی به اعتیاد، رابطه معنی داری به دست نیامد. ضرایب تحلیل رگرسیون با روش ورود مکرر برای ترکیب خطی متغیرهای رضایت از همسر، هیجان خواهی، سرسختی روانشناختی، نگرش مذهبی و ابراز وجود با آمادگی به اعتیاد در سطح کمتر از ۰٫۰۰۱ معنی دار بود

عطاری و همکاران (۱۳۸۳) در مقایسه سرسختی روانشناختی، هیجان خواهی و سنخ شخصیتی الف غیرسمی و سمی در بین مردان و زنان مبتلا به سرطان و افراد عادی مراجعه کننده به مراکز مشاوره و روان درمانی شهر اهواز، ‌به این نتایج رسیدند که: بین مردان و زنان از لحاظ متغیرهای سرسختی روانشناختی، هیجان خواهی، سنخ شخصیتی الف غیرسمی و سمی تفاوت دیده نشد و فقط بین ‌گروه‌های سه گانه مردان و زنان سرطانی، برادران و خواهران سرطانی و برادران و خواهران عادی از لحاظ متغیرهای هیجان خواهی و سنخ شخصیتی الف- سمی تفاوت وجود دارد.

ایوبی، تیموری و نیری (۱۳۸۹) در پژوهشی با عنوان سرسختی، کیفیت زندگی و احساس بهزیستی نتایج نشان دادند که بین سرسختی، کیفیت زندگی و بهزیستی مدیران همبستگی مثبت و معنادار وجود دارد. عامل های سرسختی (تعهد، مهار و چالش) توانستـند به ترتیب ۱۸٫۲، ۲۸٫۵ و ۱۰٫۱ درصد از واریانس کیفیت زندگی را تبیین کنند. یافته ها در ارتباط با نقش سرسختی در سلامت مدیران مورد بحث قرار گرفتند.

در پژوهش حسینی (۱۳۸۸) با عنوان رابطه امید به زندگی و سرسختی روان شناختی نتایج نشان داد که بین امید به زندگی و سرسختی روان شناختی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین، نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چند متغیری برای ترکیب خطی متغیرهای امید به زندگی، جنسیت، وضعیت تاهل و سن، با سرسختی روان شناختی دانشجویان معنادار بود.