پرسشنامه به عنوان یکی از متداول‌ترین ابزار جمع‌ آوری اطلاعات در تحقیقات پیمایشی، عبارت است از مجموعه‌ای از پرسش‌های هدف‌دار که با بهره‌گیری از مقیاس‌های گوناگون، نظر و دیدگاه فرد یا پاسخ‌گو را مورد سنجش قرار می‌دهد (ریاحی، ۱۳۸۴).

برای جمع‌ آوری اطلاعات جهت آزمون فرضیه‌ها از پرسشنامه استفاده گردیده است. منظور از عدالت سازمانی نمره‌ای است که هر یک از آزمودنی‌ها در پرسشنامه استاندارد ۱۵ سوالی مربوط به عدالت سازمانی کسب می‌کنند. آیتم‌ها بر مقیاس ۵ گزینه‌ای لیکرت است و مؤلفه‌‌های آن عبارت است از عدالت توزیعی، عدالت رویه‌ای و عدالت تعاملی (Suliman and Al Kathairi, 2013; Matthew et al., 2012; Tatum and Eberlin, 2008;).

منظور از تعهد سازمانی نمره‌ای است که هر یک از آزمودنی‌ها در پرسشنامه استاندارد ۱۵ سوالی کسب می‌کنند. آیتم‌ها بر مقیاس ۵ گزینه‌ای لیکرت است و مؤلفه‌‌های آن عبارت است از: تعهد عاطفی، تعهد مستمر، تعهد هنجاری (Meyer and Herscovitch, 2001).

مطالعه منظور از «عملکرد شغلی» نمره‌ای است که هر یک از آزمودنی‌ها در پرسشنامه استاندارد ۱۵ سوالی کسب می‌کنند. آیتم‌ها بر مقیاس ۵ گزینه‌ای لیکرت است و بر اساس پرسشنامه استاندارد پاترسون مورد سنجش قرار می‌گیرد (ساعتچی و همکاران، ۱۳۸۹).

هر یک از این موارد گفته شده در جدول شماره ۳-۳ به نمایش گذاشته می‌شود.

جدول ۳-۳) متغیرها، ابعاد و تعداد سوال‌های پرسشنامه

متغیرها

ابعاد

تعداد سوال

شماره سوال

عدالت سازمانی

عدالت توزیعی

۵

۵-۱

عدالت رویه‌ای

۵

۱۰-۶

عدالت تعاملی

۵

۱۵-۱۱

۱۵

۱۵-۱

تعهد سازمانی

تعهد عاطفی

۵

۲۰-۱۶

تعهد مستمر

۵

۲۵-۲۱

تعهد هنجاری

۵

۳۰-۲۶

۱۵

۳۰-۱۶

عملکرد شغلی

۱۵

۴۵-۳۱

۱۵

۴۵-۳۱

با توجه به تعداد نمونه آماری (۱۸۱) تعداد ۲۰۰ پرسشنامه بین کارکنان صنعت بیمه استان گیلان توزیع گردید. که از این میان تعداد ۱۸۳ برگشت داده شد که در مجموع تعداد ۱۸۱ پرسشنامه قابل ارزیابی نهایی تشخیص داده شد.

۳-۶) روایی و پایایی ابزار گردآوری اطلاعات

دو ویژگی عمده ابزار گردآوری اطلاعات و انـدازه گیـری، روایی و پایایی ابـزار است.

روایی، عبارت است از حدود تفاوت بین مشاهدات و خصوصیات واقعی پدیده‌هایی که موضوع اندازه‌گیری هستند و منظور از پاپایی، ثبات وسیله اندازه‌گیری است. طرح پرسش‌های درست یا عباراتی که ابهام آن به حداقل ممکن برسد، شرط اساسی برای قابل اعتماد بودن پرسشنامه است. معنای اصطلاحات باید به روشنی تعریف شود، به گونه‌ای که هر اصطلاح برای تمام پاسخ دهندگان مفهومی واحد داشته باشد. روایی و پایایی مهر تائیدی هستند بر استحکام علمی یک مطالعه‌ پژوهشی (سکاران، ۱۳۸۶). به منظور ارتقای روایی و پایایی پرسشنامه‌ی این پژوهش، تنظیم پرسشنامه بر اساس پرسشنامه‌های استاندارد موجود بوده است.

۳-۶-۱) روایی

مقصود از روایی آن است که وسیله اندازه‌گیری بتواند خصیصه و ویژگی مورد نظر را اندازه بگیرد. روایی پرسشنامه در این تحقیق به دلیل آن که از پرسش‌نامـه‌هـای استـانـدارد بهــره گرفته شده است بالطبع مورد تأیید است و به دلیل آن که بارها توسط محققین در سال‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفته می‌توان نتیجه گرفت که این پرسشنامه از روایی کافی جهت ارزیابی متغیرها برخوردار است. با این حال در این تحقیق ار روش روایی محتوایی نیز استفاده شده است.

روایی محتوایی اطمینان می‌دهد که ابزار مورد نظر به تعداد کافی پرسش‌های مناسب برای اندازه‌گیری مفهوم مورد سنجش را در بر دارد. روایی محتوایی نشان می‌دهد که ابعاد و عناصر یک مفهوم تا چه حد تحت پوشش قرار گرفته است. این نوع روایی نشان می‌دهد که عناصر مورد سنجش به طور ظاهری توانایی اندازه‌گیری مفهوم ما را دارند (سکاران، ۱۳۸۶). این پرسش نامه‌ها، پس از مطالعه‌ کتب و مقالات مربوط به تحقیق و مطالعه‌ پرسشنامه‌های مقالات و دیگر پژوهش‌ها و همچنین پس از تأیید اساتید محترم راهنما و مشاور و دیگر صاحب‌نظران مدیریت و پس از رفع نقاط ضعف توزیع گردید.در این تحقیق از روایی محتوا استفاده شده است.

۳-۶-۲) پایایی

برای آزمون پایایی پرسشنامه‌های ذکر شده، از روش آلفای کرونباخ^[۷] استفاده شده است. این روش برای محاسبه پایایی درونی ابزار اندازه‌گیری از جمله پرسشنامه یا آزمون‌هایی که خصیصه‌های مختلف را اندازه‌گیری می‌کنند به کار می‌رود. در این گونه ابزار، پاسخ هر سوال می‌تواند مقادیـر عددی مختلفی را اختیـار کنـد. بـرای محـاسبـه‌ی ضریب آلفای کرونباخ ابتدا باید واریانس نمره‌های هر زیر مجموعه از پرسشنامه و واریانس کل را محاسبه نمود و سپس با بهره گرفتن از فرمول زیر، مقدار ضریب آلفا را محاسبه کرد.

که در آن:

J = تعداد سوالات؛ Sj = واریانس سوال j ام ؛ S = واریانس کل آزمون

اگر ضریب آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه بالاتر از ۷۰/۰ به دست آید، می‌توان عنوان کرد که پرسشنامه از پایایی قابل قبولی برخوردار است. اما در صورتی که این ضریب زیر ۷۰/۰ به دست‌ آید، باید برای تمامی ابعاد متغیرهای تحقیق، ضریب آلفای کرونباخ را محاسبه نمود و ابعادی را که ضریب آن‌ ها زیر۷۰/۰ به دست آمده است را حذف کرد یا مورد اصلاح قرار داد (سرمد و همکاران، ۱۳۸۳). در تحقیق حاضر، آلفای کرونباخ به شرح جـدول ۳-۴ است بـا توجـه ‌به این که آلفاهای محاسبه شده بالاتر از ۷۰/۰ است ‌بنابرین‏ پرسشنامه پژوهش دارای پایایی مناسب است. جداول مربوط به آلفای کرونباخ در پیوست آورده شده است.

جدول ۳-۴) محاسبه آلفای کرونباخ

متغیر

آلفای کرونباخ محاسبه شده

نتیجه‌ نهایی

پذیرش

مردود

عدالت سازمانی

۸۹%

تعهد سازمانی

۸۳%

عملکرد شغلی

۹۰%

کل

۳-۷) روش تجزیه و تحلیل داده ها

یافته های تحقیق بر اساس نظرخواهی از پاسخ دهندگان به منظور سنجش رابطه عدالت سازمانی و تعهد سازمانی با عملکرد شغلی در صنعت بیمه استان گیلان به دست آمد. نظـر بـه این کـه در این پژوهش وجود رابطه میان این متغیرها مورد ارزیابی قرار می‌گیرد در نتیجه به کمک آزمون همبستگی وجود رابطه یا عدم رابطه را قضاوت می‌کنیم. لازم به ذکر است که به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات در تمامی مراحل از نرم افزارهای SPSS18 و LISREL8.53استفاده شده است.

فصل چهارم

تحلیل یافته های تحقیق

۴-۱) مقدمه