۲) مشارکت گروهی: در این نوع مشارکت افراد با هم در تصمیم گیری سهیم میشوند. در مشارکت گروهی سهم افراد در تصمیم گیری و عواقب مربوط به آن برابر است.
مشارکت در تقسیم بندی دیگری ممکن است به صورت ذهنی یا عملی صورت پذیرد:
- مشارکت ذهنی: یعنی توانایی فرد در ارائه پیشنهاد و تصمیمگیری،
- مشارکت عملی: یعنی دخالت فرد در اجرا و بهره برداری و مراقبت از یک فعالیت.
علاوه بر تقسیم بندی های پیش گفته، گاهی مشارکت را به دو صورت مشارکت جزئی و کامل نیز تقسیم بندی می کنند:
- مشارکت جزئی: به مشارکتی که افراد شرکت کننده سهم برابری در تصمی مگیری برای کار ندارند، گفته می شود.
- مشارکت کامل: مشارکتی که در آن اعضاء قدرت برابری برای تاثیرگذاری در تصمیم گیری ها دارند و به عبارتی سهم افراد برابر است.
اچ. سی. تری[۱] (۱۹۸۵) مشارکت را به دو گونه تقسیم بندی می کند:
۱) درگیر شدن در یک کار، بدون آگاهی از ماهیت آن: این گونه مشارکت حاکی از حضور کورکورانه در یک فعالیت است. مشارکت در یک فعالیت به عنوان نیروی کار تحت فشار فرد دیگری بدون هرگونه مسولیت، نمونه ای از این گونه مشارکت ها است.
۲) پذیرش بخشی از مشارکت: در این شیوه مشارکت، فرد بخشی از مسئولیت یک فرایند را بر عهده می گیرد. به عبارتی مشارکت کننده به صورت فعال عمل می کند.
تری، علاوه بر تقسیم بندی مشارکت، سلسله مراتب تاریخی برای آن قایل است. وی معتقد است مشارکت در طول تاریخ دچار تحول شده و تاکنون چهار مرحله را پشت سر گذرانده است تا به وضع کنونی رسیده است.
مرحله اول: در این مرحله مشارکت به معنای گفتگو با مردم بوده و به طور وسیعی به وسیله موسسات دولتی برای تغییر عقاید مردم در راستای اهداف مورد نظر به کار می رفته است.
مرحله دوم: در این مرحله، مشارکت مشروط است به فنون روان شناسی و مکانیزم های فرهنگی به منظور انگیزش افراد، به ویژه در کشورهای مستعمره توسط متخصصان کشور استعمارگر به کار رفته است. در این دوره مشارکت ابزاری در دست استعمارگران برای بهره گیری از نیروی مردم بود و به نیازهای مردم توجهی نمی شد.
مرحله سوم: در این مرحله، مشارکت به اتحاد مردم با هم تاکید دارد.
مرحله چهارم: مشارکت یک فرایند اجتماعی همه جانبه و چند بعدی است که سعی دارد همه مردم و گروه ها را در توسعه درگیر نماید. در کشورهای توسعه یافته بر این مرحله تاکید می شود. مراحل ۴ گانه «تری» در نمودار زیر نشان داده شده است.
(منبع: فرهنگ خواه، ۱۳۸۲)
۲-۳-۸- مراحل تحول تاریخی مشارکت
پرتی[۲] (۱۹۹۴) مشارکت را به هفت نوع تقسیم می کند. وی معتقد است برای دستیابی به توسعه حداقل به سه نوع از این هفت نوع مشارکت که عمری نسبتا طولانی دارند، نیاز است (مشارکت کارکردی، مشارکت تعاملی، مشارکت بسیجی) هنگامی که این نوع مشارکت ها اتفاق می افتد، مردم می توانند مستقل از کارگزاری های بیرونی تصمیم گیری نمایند.
گونه شناسی مشارکت و ویژگی های آن از دیدگاه پرتی
| گونه شناسی | ویژگی های هر گونه |
| مشارکت انفعالی | - مردم مشارکت می کنند، در حالی که نمی دانند چرا. - در این نوع مشارکت مدیران پروژه نسبت به مساله آگاهی دارند و برنامه را اجرا می کنند. بدون آنکه به پاسخ مردم گوش دهند. - اطلاعاتی که در میان گذاشته می شود، تنها متعلق به متخصصان حرفه ای است. |
| مشارکت در دادن اطلاعات | - مردم در این نوع مشارکت فقط اطلاعات لازم را در اختیار محققان و مدیران قرار می دهند. - در این شرایط مردم فرصت نمی یایند که بر این جریان تاثیر بگذارند، زیرا یافته ها در اختیارشان قرار نمی گیرد و صحت آنها هم وارسی نمی شود. |
