کمیته حقوق کودک از دولت های عضو کنوانسیون می‌خواهد تا در گزارشات دوره ای خود تمام اقدامات قانونی، اجرایی، اجتماعی و آموزشی مناسب برای اجرای ماده ۱۹ را نشان دهند. به عنوان مثال باید مشخص سازند که آیا قوانین داخلی شان منع تمام فرم های خشونت فیزیکی و روانی از جمله سوء استفاده، تحقیر و بهره کشی اقتصادی را در بر می‌گیرد. [۲۳۰]
حمایت از حقوق کودکان ناتوان جسمی و ذهنی مجددا در ماده ۲۳ کنوانسیون حقوق کودک مورد تأکید قرار گرفته است، ارتباط ماده ۲۳ کنوانسیون حقوق کودک با کار کودکان این است که کودکان ناتوان جسمی و ذهنی در جوامع فقیر به عنوان تکدی گری و جلب ترحم مورد استفاده قرار می گیرند. به موجب ماده ۲۳، “۱) کشورهای طرف کنوانسیون اذعان دارند کودکی که ذهنا یا جسما دچار نقص می‌باشد باید در شرایطی که متضمن منزلت و افزایش اتکاء به نفس باشد و شرکت فعال کودک در جامعه را تسهیل نماید رشد یافته و از یک زندگی آبرومند و کامل برخوردار گردد، ۲) کشورهای طرف کنوانسیون حق کودکان معلول را برای برخورداری از مراقبت های ویژه به رسمیت می شناسند و ارائه این مراقبت ها را بر حسب شرایط والدین و یا مسئولین کودک و منوط به وجود منابع، با این گونه کودکان و کسانی که مسئول مراقبت از وی می‌باشند، تشویق و تضمین خواهند کرد، ۳) با تشخیص نیازهای ویژه کودک معلول، کمک های مقرر شده در پاراگراف ۲ این ماده، در صورت امکان می بایست به طور رایگان و با در نظر گرفتن منابع مالی والدین و مسئولین کودک انجام گیرد و می بایست به نحوی برنامه ریزی شود که کودک معلول بتواند دسترسی مؤثر به آموزش، تعلیم و تربیت و خدمات مراقبتی بهداشتی، خدمات توانبخشی، آمادگی برای اشتغال و ایجاد فرصت به روشی که موجب دستیابی کودک به حداکثر کمال اجتماعی و پیشرفت شخصی از جمله پیشرفت فرهنگی و معنوی وی می شود، داشته باشد”.
ماده ۲۳ کنوانسیون حقوق کودک، حقوق ویژه ای را برای کودکان ناتوان و معلول در نظر می‌گیرد. بند ۱ این ماده تصریح می‌کند شرایط زندگی برای یک چنین کودکی باید به گونه ای باشد که مقام و منزلت کودک را تضمین کرده، اعتماد به نفس کودک را افزایش داده و حضور فعال وی را در جامعه تسهیل سازد. بند ۲ این ماده حق مراقبت و کمک ویژه را برای کودک معلول در نظر می‌گیرد و بند ۳ اقدامات دولت های عضو را در حیطه آموزش، تحصیل، مراقبت بهداشتی، خدمات توان بخشی مشخص می‌سازد.
کمیته حقوق کودک در نظر تفسیری شماره ۹ خود بند ۱ ماده ۲۳ را به عنوان اصل راهنما در خصوص اجرای کنوانسیون کودکان ناتوان و معلول درنظر گرفته است و اینکه اقدامات دولت های عضو در خصوص شناسایی حقوق کودکان ناتوان باید در جهت دستیابی به مفاد بیان شده در بند ۱ ماده ۲۳ باشد. پیام اصلی این بند این است که کودکان ناتوان و معلول باید در جامعه در بر گرفته شوند. اقدامات اتخاذ شده به منظور اجرای حقوق کودکان معلول در حیطه تحصیل و بهداشت باید به طور صریح هدفش حضور فعال کودکان در جامعه باشد. کمیته حقوق کودک همچنین در نظر تفسیری شماره ۹ خود راجع به حقوق کودکان معلول و ناتوان برآورد کرده‌است که در حال حاضر ۵۰۰ تا ۶۵۰ میلیون فرد معلول در جهان وجود دارد که ۱۵۰ میلیون آن ها کودک می‌باشد. هدف اصلی کنوانسیون حقوق افراد معلول و ناتوان که در ماده ۱ آن منعکس شده است، ارتقا، حمایت و تضمین حقوق کامل و برابر و آزادی های بنیادین و اساسی تمام افراد معلول و ناتوان و ارتقا احترام به جایگاه آن ها می‌باشد. همچنین کمیته حقوق کودک تأکید کرده‌است که کودکان معلول و ناتوان به طور ویژه نسبت به انواع مختلف بهره کشی اقتصادی نظیر بدترین اشکال کار کودک، قاچاق مواد مخدر و گدایی آسیب پذیر می‌باشند. همچنین به دولت ها توصیه کرده‌است تا کنوانسیون های شماره ۱۳۸ سازمان بین‌المللی کار در خصوص حداقل سن اشتغال به کار و کنوانسیون شماره ۱۸۲ را در خصوص بدترین اشکال کار کودک تصویب کنند و همچنین دولت ها را تشویق می‌کند تا توجه ویژه ای به آسیب پذیری و نیاز های کودکان معلول و ناتوان معطوف سازند.[۲۳۱]
بنابرین پیشنهاد می‌گردد دولت ها عدم تبعیض کودکان معلول را با کودکان سالم در قوانین ضد تبعیض خود در نظر گیرند، اقدامات جدی را در مورد نقض حقوق کودکان معلول از جمله دسترسی آن ها به تحصیل و آموزش اتخاذ کنند و برنامه های اطلاع رسانی و آموزشی را با گروه‌های مختلف متخصصین و کارشناسان اجتماعی در جهت پیشگری و حذف تبعیض ترتیب دهند. به طورکلی نباید کودکان معلول را به خاطر ناتوانی شان در حاشیه قرار داد. باید تضمین کرد که آن ها دارای فرصت برابر برای تحصیل و حضور فعال در جامعه می‌باشند و موانعی که مانع از شناسایی حقوق آن ها می شود را باید برطرف کرد. باید با نهایت احترام با تمام کودکان معلول و ناتوان رفتار کرد و اتکا به نفس آن ها را تشویق کرد.
کنوانسیون حقوق کودک هم در ماده ۲۸ ضمن اعلام اینکه دولت ها باید حق کودک را درباره آموزش و پرورش به رسمیت بشناسند، وظایف زیر را بر عهده دولت ها قرار می‌دهد:
-
- فراهم آوردن آموزش ابتدایی رایگان و در دسترس همکان؛
-
- تشویق گسترش انواع مختلف آموزش متوسطه شامل آموزش عمومی و حرفه ای که در اختیار و دسترسی هر کودکی قرار گیرد. اتخاذ تدابیر درباره ارائه آموزش رایگان و اعطای کمک مالی در صورت نیاز کودک؛
-
- تعمیم آموزش عالی بر اساس ظرفیت با تمام وسایل مقتضی؛
- اتخاذ تدابیری برای حضور مستمر کودکان در مدارس و کاهش ساعات غیبت.
پاراگراف اول ماده ۲۸، حق آموزش کودکان را با تحمیل تعهدات مثبت بر دولت های عضو به منظور توسعه و حفظ سیستم آموزشی در راستای فراهم نمودن آموزش برای تمام کودکان در سطح ابتدایی، راهنمایی و بالا و همچنین آموزش رایگان و اجباری، تضمین می‌کند. ماده ۲۸ کنوانسیون حقوق کودک بیشتر حقوق آموزش تضمین شده در اسناد حقوق بشری را تکرار می‌کند. اما ماده ۲۸ صرفا تکرار حق آموزش ذکر شده در اسناد فوق نمی باشد بلکه ابعاد جدیدی به آن اضافه می‌کند، اینکه آموزش باید از جنبه حمایتی و توانمند سازی متمرکز بر کودک باشد. “حمایتی” از این جهت که از کودکان در برابر سیستم آموزشی غیر انسانی در مدارس و در برابر کار کودک که ممکن است مانع از آموزش و تحصیل کودک گردد، محافظت گردند. “توانمند کننده” از این جهت که مفاد ماده ۲۸ فضایی برای آزادی، ارتقا اعتماد به نفس و مسئولیت پذیری کودک و همچنین یک نقش راهنما برای والدین در زمینه آموزش فراهم می‌کند.
