بازده تحقق یافته (بازده واقعی) : بازدهی است که واقع شده، یا بازدهی است که کسب شده و به وقوع پیوسته . یکی از روش های متداول در محاسبه نرخ بازده واقعی روش اضافه ارزش است. این روش ناظر برعملکرد گذشته شرکت است، که علاوه بر تغییرات قیمت سهام، سود دریافتی در طی سال مدنظر قرار می‌دهد(نقش تبریزی، ۱۳۸۴، ۵۷).

بازده مورد انتظار : تخمینی از بازده یک دارایی که سرمایه گذاران انتظار دارند در یک دورۀ آینده به دست آورند و معمولاً بازده مورد انتظار با عدم اطمینان و یا ریسک رو به رو است(راعی و سعیدی،۱۳۸۵ ، ۱۱۸).

بازار متقارن: به بازاری گفته می شود که در آن مصالحه بین ریسک و بازده وجود داشته باشد. از مشخصه‌ های این بازار ، نرخ بهره بدون ریسک عقلایی بازار، وجود بازار کارا، نرخ رشد عقلایی تورم موردانتظار، تناسب بین نرخ بهره وام دهی با نرخ بهره وام گیری می‌باشد (تهرانی و نوربخش ،۱۳۸۴، ۱۲۴).

بازار نامتقارن : به بازاری گفته می شود که در آن مصالحه بین ریسک و بازده وجود نداشته باشد. و از مشخصه‌ های این بازار، بالا بودن نرخ بهره بدون ریسک واقعی اقتصادی و موجود صرف ریسک منفی، ناکارایی بازار، بالا بودن نرم تورم مورد انتظار بازار و تفاوت عمده بین نرخ بهره وام­گیری می‌باشد (همان منبع ۱۲۴)

فصل دوم

مروری بر ادبیات تحقیق

مقدمه

امروزه دانش منبع کلیدی استفاده و مزیت رقابتی شده است. همزمان با توسعه ارزش بازار سازمان های دانش محور، در دهه ۱۹۹۰ علاقه مندی وسیعی نسبت به مقوله سرمایه فکری ^[۲۵]پدید آمد. اولین بار رتبه- های مفهوم سرمایه فکری در سال ۱۹۶۹ توسط اقتصاد دانی به نام جان کنت گالبرت بیان گردید، دانش به عنوان یک دارایی در مقایسه با انواع داراییها، دارای این طبیعت منحصر به فرد است که هر چه بیشتر استفاده شود، به ارزش آن افزوده می شود . اجرای یک استراتژی های مؤثر مدیریت دانش و تبدیل شدن به یک سازمان دانش محور، به عنوان یک شرط الزامی برای موفقیت سازمان هاست.

تعاریف مختلفی از سرمایه فکری در منابع مختلف ارائه شده است آنچه که تمامی نویسندگان ‌در مورد آن اتفاق نظر دارند این است که سرمایه فکری صورتی از دانش است که مزیت رقابتی ایجاد می‌کند و ارزش ناملموس یک سازمان را نمایش می‌دهد.اما هنوز بر سر یک تعریف خاص توافق ندارند ولی به هر حال ترکیب روشنی بین وجه نظری و کاربرد عملی سرمایه فکری وجود ندارد. اغلب صاحب‌نظران سرمایه فکری را به سه دسته سرمایه مشتری، سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری تقسیم می‌کنند. اگر مفاهیمی را که توسط محققان مختلف مورد استفاده قرار گرفته مورد بررسی قرار گیرد، گروهی از مفاهیم مشابه از میان واژه ها و ساختارها از قبیل نامشهودها، دانش و ایجاد ارزش هویدا می شود. از این رو در راستای تصور اولیه، سرمایه فکری ممکن است به عنوان مجموعه تمام دانش تعریف شود (استوارت ،۱۹۹۷، ۲۵)^[۲۶]. که به وسیله کارکنان و شرکت در اختیار قرار گرفته شده است و یک مزیت رقابتی را ایجاد می‌کند و یا به تعبیری سرمایه فکری را از مدار فکری از قبیل دانش، اطلاعات، اموال و تجزیه فکری تعریف کرده‌اند(بنیتس،۲۰۰۰، ۱۰۱) ، که شرکت ها به وسیله آن ها می‌توانند مزیتی در جهت ایجاد ثروت داشته باشند.

از این گذشته می توان با سرمایه فکری به عنوان ترکیبی از دارایی های نامشهود یا دارایی های بی اهمیت که در ترازنامه افشا نمی شوند رو به رو شد و اگر این سرمایه فکری خوب مدیریت شود قادر است برای شرکت ها مزیت رقابتی و در نتیجه ایجاد ارزش به وجود آورد.

در سال ۱۹۹۷ ادوینسون و مالون سرمایه فکری را به دانشی که می توان به ارزشی تبدیل شود تعریف کرده‌اند. بروکینگ در سال ۱۹۹۶ سرمایه فکری ترکیبی از چهار بخش عمده دارایی های بازار، دارایی های انسانی محور، دارایی های فکری ، دارایی های زیر ساختی تعریف ‌کرده‌است.

بنتیس در سال ۲۰۰۰ سرمایه فکری را به صورت مفهومی که تمامی منابع ناملموس و ارتباط داخلی آن ها را طبقه بندی می‌کند تعریف نموده است . ‌بنابرین‏ مدیران نیاز دارند که بتوانند اثر تلاش های مدیریت دانش را بر عملکرد سازمان خود اندازه گیری کنند. به صورت تاریخی در علم حسابداری، دارایی های ناملموس در سرفصل تحت عنوان «سرقفلی»^[۲۷] جای می گرفت و سرمایه فکری بخشی از این سرفصل به شمار می‌آمد لیکن روشی برای شناسایی واندازه گیری این موارد ناملموس در سازمان ها فراهم نمی آورد. در پاسخ، مدل های اندازه گیری جدید در سطح سازمان‌ها، سعی در ترکیب نمودن جنبه‌های ارزش افزای مالی و غیرمالی سازمان برای گزارش دهی می کند. هدف اصلی در فصل حاضر، بیان ادبیات موضوعی و مبانی نظری تحقیق می‌باشد. بدین منظور ابتدا ادبیات و مبانی نظری و نظریه های مربوط به سرمایه فکری را مطرح نمود. و سپس به تعریف سرمایه فکری از دیدگاه های مختلف پرداخته و مدل های طبقه بندی سرمایه فکری مطرح و روش های اندازه گیری و سنجش سرمایه فکری بیان شده است. در بخش دوم به ادبیات مربوط به ریسک پرداخته و مدل مفهومی پژوهش ارائه شده است . و در نهایت مدل مفهومی پژوهش ارائه شده و به سوابق تحقیق اختصاص داده شده است.

۱-۲- بخش اول : ادبیات مربوط به سرمایه فکری

۱-۱-۲- نظریه های مربوط به سرمایه فکری

۲-۱-۲- تعاریف مختلف سرمایه فکری

۳-۱-۲-مدل های طبقه بندی سرمایه فکری

۴-۱-۲- روش های اندازه گیری سرمایه فکری

۵-۱-۲- طبقه بندی روش اندازه گیری سرمایه فکری

۶-۱-۲-نحوه محاسبه سرمایه فکری(با استفاده ازمدل پالیک) وشاخص­های عملکرد مالی شرکت ها

۲-۲- بخش دوم : ادبیات مربوط به ریسک

-۲-۲-مدل مفهومی پژوهش

۴-۲-۲-سابقه مطالعات انجام شده

۱-۲- بخش اول : ادبیات مربوط به سرمایه فکری

۱-۱-۲-نظریه های مربوط به سرمایه فکری

«دراکر»^[۲۸] (۱۹۹۳) اندیشمند معروف مدیریت می‌گوید ما در حال وارد شدن به یک جامعه دانشی هستیم که در آن منابع اقتصاد اصلی، دیگر سرمایه بیشتر، منابع طبیعی و نیروی کار بیشتر و … نیست. قرن ۲۱، قرن اقتصاد دانش است. که قبل از آن اقتصاد صنعتی حاکم بوده است. در این اقتصاد، استفاده از دانش به عنوان عامل تولید، نقش کمی داشته است در صورتی که در اقتصاد دانشی، دانش یا سرمایه فکری به عنوان یک عامل تولید ثروت در مقایسه با سایر دارایی های مشهود فیزیکی،ارجعیت بیشتری پیدا می- کند. در این اقتصاد دارایی های فکری به خصوص سرمایه های انسانی جز مهمترین دارایی های سازمان محسوب می شود و موفقیت بالقوه سازمان ها ریشه در قابلیت های فکری آن ها دارد تا دارایی های مشهود.

دارایی های نامشهود شرکت‌ها عامل مهمی در حفظ و تحقیق مزیت رقابتی پایدار آن ها می‌شوند در مقایسه با سایر دارایی های مشهود، محیط کسب و کار آن ها را به طور شگفت انگیزی تغییر می‌دهد. در قرن ۲۱ برروی اطلاعات، فناوری اطلاعات، تجارت الکترونیک ، نرم افزارها، مارک ها، حق الاختراع، تحقیقات و نوآوری ها و www و … سرمایه گذاری می شود که همگی جز دارایی های نامشهود و سرمایه فکری دانش هستند تا جز دارایی های مشهود (سالیوان، ۲۰۰۰، ۹۱)^[۲۹].