تغییر مسیر درمانگر در فرایند درمان یک پدیده شایع است که در آن درمانگر به جای “انجام درمان”، “حرف درمان” میزند. کلید چنین تغییر مسیری میتواند در تحریف شناختی، عکس العمل هیجانی و استفاده از رفتارهای امن دانست. و این موضوع ثابت میکند که افراد به عنوان درمانگر و به منظور ایجاد تغییرات ظریف و موثر، بایستی از زمینه شناختی-رفتاری قوی برخوردار باشند (والر، ۲۰۰۹).
در فرایند مشاوره مهمترین عامل شناخته شده در موفقیت شغلی مشاور، همان شخصیت مشاوران و یا مجموعه ویژگیهای شخصیتی آنان است. برای مراجع این نکته اهمیت دارد که مشاور یا درمانگر را که با او کار میکند شخصیتی با کفایت، با صلاحیت، با ثَبات، با پشتکار و به عنوان فردی ببیند که همیشه در حال یادگیری و رشد است. مشاور و مراجع هر یک دارای نیازها و نظام ارزشی خاص، مفهوم خاصی از خویشتن، تصویری از جهان اطراف، درکی از انسان و انتظارات او هستند و هر کدام برداشت خاصی از خود دارند (ساعتچی، ۱۳۸۵).
شفیعآبادی (۱۳۷۰) با مطالعه روی ۱۹۰ دانشجو در مورد اینکه مشاور چه ویژگیهایی باید داشته باشد، نشان داد که غیر از تعهد (۷۳ مورد)، علاقه به مشاوره (۶۱ مورد)، رازداری (۳۰ مورد) و نظم در کار (۱۸ مورد) در حرفه مشاوره از اهمیت به سزایی برخوردار است لذا بدیهی است که مشاور باید در زمینه مشاوره، تجربه علمی و عملی داشته باشد (احمدی، ۱۳۸۷).
در زمینه تاثیر جنسیت و میزان تجربه و تخصص مشاور نیز پژوهشهایی انجام شده است. نتایج پژوهشهای بریسچیتو و مرلوتزی (۲۰۰۴) نشان داده است مراجعان در مصاحبه اولیه، درمانگران و مشاوران مذکری را که از تجربه کمتری نسبت به مشاروان مونث برخوردار بودند را از لحاظ جذابیت اجتماعی و عملکرد موثر در فرایند مشاوره، پایینتر درجهبندی کردهاند (دوکانهای، ۱۳۸۷).
در پژوهشی به صورت پیگیری ده ساله که اثربخشی مشاوران توسط ویگینز (۱۹۹۳) مورد بررسی قرار گرفته است، بین کارآیی فردی و عوامل شخصیتی مشاران همبستگی بالایی به دست آمده است اما بین سن، جنس، مدت اشتغال و محل اشتغال مشاوران، همبستگی معناداری به دست نیامده است (برفه، ۱۳۸۲، به نقل از دوکانهای، ۱۳۸۷).
۳-فصل سوم – روش پژوهش
۳-۱-مقدمه
پژوهش حاضر در صدد تدوین و هنجاریابی میزان “رشد خود” مشاوران و روانشناسان سازمان نظام روانشناسی استان تهران، و از نوع پژوهش “توسعهای” بوده است.
۳-۲-جامعه آماری
در ابتدای فرایند انتخاب جامعه آماری تلاش بر آن شد تا پرسشنامه روی نمونهای از مشاوران سازمان نظام روانشناسی انجام گیرد. پس از پخش فرم اولیه سوالها به منظور دست یافتن به پایایی اولیه سوالها و پس از تعیین روایی منطقی و روایی صوری، متاسفانه تنها ۴% از پرسشنامهها بازگشت داشتند، بنابراین تصمیم بر آن شد تا از میان شرکتها، سازمانها، و نهادهای دولتی و یا غیر دولتی که درون مجموعه خود مشاور و روانشناس دارند، به صورت قرعه کشی یکی از آنها انتخاب شده و کار هنجاریابی روی آن مجموعه که به عنوان نمونه انتخاب شدهاند، انجام شود.
در این قرعه کشی شهرداری تهران به عنوان سازمانی که جمعی از مشاوران و روانشناسان در آن مشغول به کار هستند، به صورت تصادفی انتخاب شده و کار هنجاریابی شروع شد.
بنابر این جامعه آماری این پژوهش شامل مشاوران و روانشناسانی بوده است که در زمان انجام پژوهش زیر مجموعهای از خانههای سلامت وابسته به تمامی مناطق ۲۲ گانه شهرداری تهران بوده و حداقل مدرک آنها کارشناسیارشد در رشته مشاوره و روانشناسی (تمامی گرایشها) و مشغول به فعالیت مشاوره بودهاند. کل تعداد نمونه در زمان انجام پژوهش ۲۷۳ نفر بودند.
۳-۳-روش نمونهگیری
روش نمونهگیری در این پژوهش از نوع نمونهگیری تصادفی ساده بدون جایگذاری بوده است. حجم کل مشاوران و روان شناسانی که در این سازمان مشغول به فعالیت بودند ۲۷۳ نفر بود.
۳-۴-ابزار پژوهش
ابزار اندازهگیری پرسشنامه مداد و کاغذی محقق ساخته بوده است.
نتایج کلی این بخش نشان داد که آزمون ۱۰۱ سوالی از روایی، پایایی و ساختار عاملی مناسبی برخوردار است و در نتیجه فرم نهایی پرسشنامه ۷۲ سوالی استنتاج شد.
۳-۵-روش نمرهگذاری
هر سوال شامل هفت گزینه بود: “بسیار موافق/درست، موافق/درست، کمی موافق/درست، بدون نظر/بی تفاوت، کمی مخالف/نادرست، مخالف/نادرست، بسیار مخالف/نادرست”.
در سوالهایی که مستقیم نمرهگذاری شدند، نمرهگذاری از سیستم یک تا هفت پیروی کرد و به منظور اجتناب از آمایه پاسخ، نمرهگذاری برخی از سوالها به صورت معکوس انجام شد.
۳-۶-شیوه ساخت پرسشنامه
کل فرایند ساخت پرسشنامه به ۳ بخش تقسیم شد: ۱)تدوین پرسشنامه مقدماتی. ۲)آزمودن پرسشنامه. ۳)سنجش روایی، پایایی، و هنجار آزمون نهایی.
در این فصل به شرح بخش اول که مراحل تدوین پرسشنامه است، پرداخته میشود و دو بخش دیگر در فصل چهار به صورت مفصل مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
۳-۶-۱-تدوین پرسشنامه مقدماتی
رسیدن به محتوای پرسشنامه از طریق توافق بین دانشی که معرف مجموعه “خود” است و هدفهای پرسشنامه به ساخت سوالهای اولیه مبادرت ورزیده شد.
۳-۶-۲-گام اول (روایی محتوایی منطقی)
به منظور دستیابی به روایی محتوایی منطقی منابع داخلی و خارجی در حوزه نظریه کوهات مورد مطالعه قرار گرفت. در این گام صفتهای مورد اندازهگیری به طور دقیق تعریف شده و اجزای تشکیل دهنده آنها به طوری مشخص شد که کلیه بخشهای حیطه مورد اندازهگیری را بپوشاند. پس از جمعبندی، نه مولفه استخراج گردید.
۳-۶-۳-گام دوم (روایی محتوایی صوری)
برای دستیابی به روایی محتوایی صوری از پیشنهاد و انتقاد هفت استاد مجرب و متخصص و همین طور دانشجویان رشته مشاوره و روانشناسی در این زمینه استفاده شد و تغییرات لازم در فرم اولیه اعمال گردید. به منظور بالا بردن انگیزه پاسخدهی آزمودنیها چیدمان و شکل ظاهری آزمون نیز مورد بازنگری قرار گرفت.
۳-۶-۴-گام سوم (پایایی اولیه)
پس از تنظیم فرم اولیه (۱۶۵ سوالی)، به منظور بررسی پایایی اولیه این فرم، پرسشنامه روی یک گروه ۳۰ نفری اجرا گردید و ضریب پایایی آن به روش کرُنباخ ۰٫۸۹ محاسبه شد.
جدول۳- ۱-ضریبهای پایایی پرسشنامه “رشد خود” (فرم اولیه ۱۶۵ سوالی) | ||
آلفای کرنباخ | تعداد سوالها | |